Site-archief
Spoken word
Myron Hamming
.
Ik schrijf zo nu en dan over spoken word. Nu is dat ook niet meteen mijn specialiteit of heeft het mijn voorkeur als het gaat om poëzie, maar interessant vind ik het wel. Toen ik nog poëziepodia organiseerde met poëziestichting Ongehoord! in de bibliotheek van Rotterdam nodigden wij ook met enige regelmaat spoken word dichters uit. Ook de deelnemers van de Poëziebus die daar optraden hadden vaak een spoken word achtergrond.
Spoken word zie ik als afdeling van het warenhuis dat poëzie is (met al haar onderdelen, variëteiten, afdelingen en shop-in-shops) maar er zijn verschillen met de klassieke poëzie (ook die in de vrije vorm). Bij spoken word gaat het om de voordracht. Om de performance en het ritme. Je vertelt een verhaal waarvoor je niet alleen je woorden, maar ook je lichaam en gezichtsuitdrukking gebruikt. Dat kan heel mooi en indringend zijn, een totaalbeleving, theatraal en overtuigend, maar ik zie toch te vaak dat al deze elementen tenkoste gaan van de poëtische kracht van de tekst.
Spoken word dichter Myron Hamming (1994) zegt daarover in de Flow: “Je zou spoken word poëzie met een verhaal kunnen noemen. Een persoonlijk verhaal, verteld met het hart, ‘met soul’. Spoken word is allereerst geschreven voor het podium, voor een publiek. Ritme is daarom belangrijk net als klank en timing. In een samenleving die verhardt, biedt spoken word hoop en verbinding.”
Ook dichter der Nederlanden Babs Gons (1971) is begonnen als spoken word dichter en performer. Maar uiteindelijk is zij ook als gepubliceerd dichter gedebuteerd in 2021 met de bundel ‘Doe het toch maar‘. Blijkbaar is de wens van veel spoken word dichters toch om ooit vereeuwigd te worden op papier. Op video is dit natuurlijk veel makkelijker; je begint een YouTube kanaal en filmen maar.
Dat de verstrengeling tussen de twee, of zoals ik al schreef spoken word als deel van de poëziefamilie, steeds meer vorm krijgt blijkt ook uit de podia en festivals waar dichters acte de présence geven en gevraagd worden. Ook in de teksten van spoken word dichters zie ik iets veranderen, ze worden minder persoonlijk en verhalend en meer poëtisch en verdichtend. Dat zie je ook in het gedicht ‘We zagen lichtpuntjes in de verte en noemden ze toekomst’.
.
We zagen lichtpuntjes in de verte en noemden ze toekomst’
.
hier binnen in de ruimte
die je herinnert met groots gemak
leg ik alles neer dat je mist
alles dat je voelde
alles dat je zag
vouw ik hier zacht in de naden en kieren
hier binnen
schijnen wij nog
omdat jullie weigeren te vergeten
want enkel hier
geloof ik niet in eindes
zolang ik durf te wachten op het eerste dauw
durf te verlangen
en te flirten met het eerste licht
als lichtpuntjes flikkerend in de verte
als steden op randen van kusten
om op te vallen
in die verte
aan dezelfde kust
aan dezelfde rand van het podium
zijn we weer een avondlang ons eigen dorp
onze eigen stad onze eigen wereld en dat verhaal vertellen we
samen als één gezicht één stem
door de bas die in oren zoemen blijft
door de kelen schor en de stemmen weg
waar zich een wereld afspeelt en waar dat ook is
waar de klok even vergeet mee te slaan
waar de tijd even hikt en hapert
waar het niet uitmaakt hoe donker het buiten is
het licht blijft hier
in die tussentijd vertellen we samen ons verhaal
kijken we samen uit over de lichtpuntjes flikkerend in de verte
en noemen ze toekomst
en doen we dit
voor dat ene moment
en dat moment is ons alles waard
want daar zijn we nooit echt weggeweest
daarvoor ligt hier
teveel van ons achtergelaten
en is hier
teveel dat op ons wacht
.
De laatste dichters
The Last Poets
.
Ik ben de roman ‘De laatste dichters’ van Christine Otten (1961) aan het lezen uit 2004. Deze roman gaat over een groep dichters uit die bekend zijn geworden onder de naam ‘The Last Poets’. Ze beschrijft hun levensverhalen, over hun jeugd in de getto’s, hun liefdes, successen en nederlagen. Het boek springt van de jaren ’50 naar de jaren ’00 naar de jaren ’70 en weer terug naar de jaren ’60 enzovoorts. In het boek leer je de dichters kennen. mensen als Omar Ben Hassen, Felipe Luciano, Abiodun Oyewole, Gylan Kain en David Nelson komen voorbij maar ook allerlei mensen als producers, journalisten en familieleden. De verhalen lopen door elkaar heen en al lezend begin je een rode draad te zien van verhalen van een aantal hoofdpersonen.
The Original Last Poets werden opgericht op 19 mei 1968, de geboortedag van Malcolm X , in Mount Morris Park (nu bekend als Marcus Garvey Park ) in East Harlem , New York City. De oorspronkelijke groep bestond uit Gylan Kain, Alafia Pudim (Felipe Luciano) David Nelson en Abiodun Oyewole. De groep ontstond via een Harlem writers’ workshop uit 1969, bekend als East Wind. Op 24 oktober van dat jaar trad de groep op in het baanbrekende New Yorkse televisieprogramma Soul! . The Last Poets droeg “Wake Up, Niggers” bij aan de soundtrack van ‘Performance’ , een film uit 1970 met Mick Jagger.
In de jaren 80 en daarna kreeg de groep echter bekendheid met de opkomst van hiphopmuziek , en werd vaak genoemd als grootvaders en oprichters van deze, toen nieuwe beweging. In de loop der jaren wijzigde de formatie nog al eens onder andere door gevangenschap (Oyewole) en overlijden (Sulaiman El-Hadi). Toch bleven veel van de leden actief tot ver in de 21ste eeuw. Door de jaren heen bleven Jalaluddin Mansur Nuriddin ( Lawrence Padilla) en Suliaman El-Hadi als kernleden over terwijl andere leden kwamen en gingen.
‘De laatste dichters’ bevat niet alleen de levensverhalen van The Last Poets, maar ook veel van hun teksten en gedichten. Een van deze gedichten (niet toevallig over een bibliotheek) wil ik hier met jullie delen. Het betreft ‘The Library’ uit 1968 geschreven door Felipe Luciano, een van de originele grondleggers van de Last Poets, van het album ‘Right On!’ uit 1968.
.
The Library
.
I’ve kissed books before
Held them close to my brown skin
Learning when my mother got moody at the end of every month
But they never taught me how to fight
Or how to run from cops
Zig zag
Zig zag
Taught me to know
But not to believe
Mum’s believe is in God
I believe in revolution
We both believe in something devoutly
.
Al Green
How can you mend a broken heart
.
Als het gaat om liefdespoëzie dan zijn liedteksten vaak prachtige voorbeelden. Hoewel, door de vorm, soms wat cliché-matiger dan liefdesgedichten, wordt dit gecompenseerd door de toevoeging van de muziek en de zang voor dat extra stuk beleving. Een zanger, een van mijn favoriete soul zangers aller tijden, die hierin excelleert is Al Green (ik schreef al eens een gedicht over hem https://woutervanheiningen.wordpress.com/2013/12/13/gedicht-al-green/ ). In het nummer ‘How can you mend a broken heart’ van het album ‘Let’s stay together’ uit 1972, komen wat mij betreft de tekst, de muziek en de zang als natuurlijk bij elkaar wat de boodschap in hert lied alleen maar versterkt. De tekst werd overigens geschreven door de broers Gibb van de Bee Gees.
.
How can you mend a broken heart
.
I can think of younger days
When living for my life
Was everything a man could want to do
I could never see tomorrow (tomorrow)
But I was never told about the sorrow
Oooh, yeah
And how can you mend a broken heart?
How can you stop the rain from falling down?
Tell me, how can you stop the sun from shining?
What makes the world go round?
How can you mend this broken man?
(This broken man)
How can a loser ever win?
(How can a loser ever win?)
Somebody, help me please
Please help me mend my broken heart
(Help me mend my)
And let me live again
(Let him live again)
La la la la, hmm
How can you mend a broken man, ooh?
How can you stop the rain from falling down?
How can you stop the sun from shining out on him?
Tell me what makes the world go round and round
I can still feel the breeze that rustles through the trees
And misty memories of days gone by
But we could never see tomorrow (tomorrow)
And can you believe that
No one, no one ever told us about the sorrow, so…
It’s just not right, it’s just not right
And how can you mend a broken heart?
(Tell me how to fix this man)
How can you stop the rain from falling down?
Hmm
How can you stop the sun from shining?
How can you stop the rain from falling down?
What makes the world go round?
(The world go around)
La, la, la, la, la, la, la, la
Tell me, tell me
My broken heart
I just wanna, I just wanna, I just wanna…
You wanna, so you’re gonna…
You’re gonna, you’re gonna
I just wanna, I just wanna
How can you mend this broken man?
(How can you mend this broken man,
I just wanna know)
I wanna help you out
How can a loser ever win?
Maybe a little kiss? Maybe a little hug?
Just a little loving for you now
Please help me mend my broken heart
And let me live again
I’ll help you, baby, just let me help you
Help me mend it
Let me kiss you better, love
Let me love you better, love
I feel like I’m gonna…
And how can you mend this broken heart?
(Somebody please help me)
How can you stop the rain from falling down?
(Lord, Lord, help me please)
(Hold on! Tell me)
Oh, just help me mend my
Please help me mend my broken heart
I got the feeling that I want to live
Live and live
(La la la la la la la la la la)
I asked the same
What else to do?
La la la la la
Just a little
La la la la la
.
Amazing Grace
Hymne
.
In de dichtkunst is de hymne een ietwat vergeten vorm. De Hymne is een verheven lofzang op een bepaald onderwerp (zoals een land, God of een godheid, of een gebeurtenis zoals de Olympische Spelen). Hymnen kunnen zowel wereldlijk als geestelijk van aard zijn. In de christelijke traditie is het zingen van hymnen een vast onderdeel van de liturgie. Het zingen van hymnen is de vroegst gedocumenteerde muzikale activiteit in de christelijke kerk. Van alle bekende hymnen is ‘Amazing Grace’ misschien wel de bekendste in het Engels taalgebied.
Wat veel mensen denk ik niet weten en wat mij in ieder geval verraste was dat ‘Amazing Grace’ is een christelijke hymne is, die al in 1772 werd geschreven door de Engelsman John Newton. Het lied is door diverse bekende muzikanten gebruikt, onder wie ook vele Amerikaanse zangers en zangeressen. Voorbeelden zijn Elvis Presley, Johnny Cash, Aretha Franklin en Willie Nelson. In Nederland werd het nummer op de plaat gezet door Mieke Telkamp en André Rieu.
Oorspronkelijk werd ‘Amazing Grace’ op allerlei verschillende melodieën gezongen. Pas in 1835 werd de tekst door William Walker in zijn liedboek ‘Southern Harmony’ gekoppeld aan de huidige melodie, een traditionele melodie genaamd ‘New Britain’. Deze melodie werd wereldbekend, en wordt vooral veel gespeeld op doedelzakken. Het wordt wel gezien als het volkslied van de Cherokee, omdat zij dit zongen bij hun begrafenissen.
Persoonlijk heb ik een voorkeur voor de versie van Aretha Franklin omdat zij als soul en gospelzangeres als geen anders de tekst vanuit het hart zingt.
.
Amazing Grace
- Amazing grace (how sweet the sound)
- that saved a wretch like me!
- I once was lost, but now I am found,
- Was blind, but now I see.
- ‘Twas grace that taught my heart to fear,
- and grace my fears relieved;
- how precious did that grace appear,
- the hour I first believed!
- Through many dangers, toils and snares,
- I have already come;
- ‘twas grace has brought me safe thus far,
- and grace will lead me home.
- The Lord has promised good to me,
- His word my hope secures;
- He will my shield and portion be,
- as long as life endures.
- Yes, when this flesh and heart shall fail,
- and mortal life shall cease;
- I shall possess, within the veil,
- a life of joy and peace.
- The earth shall soon dissolve like snow,
- the sun forbear to shine;
- but God, who call’d me here below,
- will be forever mine.
.
Van het dubbelalbum ‘Gospel greats’ uit 1972 van Aretha Franklin haar uitvoering (waarop ook haar vader Reverend C.L. Franklin nog is te horen) van Youtube.
.
Met dank aan Wikipedia.
Solomon Burke
Poëzie in songteksten
.
In 1979 bracht soul legende Solomon Burke het album ‘Sidewalks, fences & walls’ uit. Op dit album staat het gelijknameige nummer en sinds de eerste keer dat ik dit nummer hoorde was ik er weg van. De tekst, de muziek, de melancholie, het maakt dat het één van mijn favoriete soulnummers aller tijden is. Geschreven door Linda en Michael Stokes en opgenomen in de Motown recording studios. In de categorie poëzie in songteksten vond ik dat deze niet mocht ontbreken.
.
Sidewalks, Fences & Walls
Little crooked heart
Drawn in chalk
On an old brick wall
Started writing in the heart
Told one and all
“Solomon loves Mary”
On sidewalks, fences, and walls
Now the rain that fell
Washed away those hearts in a childish scrawl
But the love that came from those hearts
Was big when we were small
And I wrote my love letters
On sidewalks, fences, and walls
Got chalk on my fingers
Got chalk on my hands
But somebody wrote across my heart a love so grand
So grand, so grand, so grand
Now I write my letters
With a fancy pen
But my mind goes back to chalk
Every now and again
“Solomon loves Mary”
Came straight from my heart
But just like all the other kids
One day we had to part
Now Mary’s married to Billy
But I can recall
“Solomon loves Mary”
“Solomon loves Mary”
“Solomon loves Mary”
On sidewalks, fences, and walls
Yesterday I walked by there
To reminisce again
I saw a child that looked like Mary
My childhood friend
She was writing a letter, a love letter
To the boy of her dreams
Just then her mother walked by
I knew her but she didn’t know me
I stood there in a daze
My mind repeating the phrase
“Solomon loves Mary”
“Solomon loves Mary”
“Solomon loves Mary”
On sidewalks, fences, and walls
Sidewalks, fences, and walls
Sidewalks, fences, and walls
Sidewalks, fences, and walls
Sidewalks, fences, and walls…
.
ZICHTBAAR ALLEEN 