Site-archief
Zomergedichten
Rafael Willemsen
.
De zomer van 2025 stond in Limburg niet alleen in het teken van zon, warmte en toerisme, maar kreeg een bijzondere culturele invulling dankzij het project Zomergedichten, geïnitieerd door Cubiss, de provinciale ondersteuningsorganisatie van bibliotheken in Limburg . Drie bibliotheken (De Domijnen (Sittard e.o.), Bibliorura (Roermond) en Mijn Streek Bibliotheek (Kerkrade e.o.) sloegen de handen ineen om poëzie zichtbaar te maken in het straatbeeld. Toen ik dit las moest ik meteen aan het project Weesgedichten denken. Het verschil zit erin dat bij Weesgedichten dichters gevraagd werden (en betaald voor deelname) en bij Zomergedichten iedereen mee kon doen.
Met dit initiatief wilden de bibliotheken poëzie gratis toegankelijk maken voor iedereen en het gemeenschapsgevoel versterken. Ze riepen lokale dichters en amateur-poëten op om hun mooiste gedichten in te sturen. Vrijwilligers uit de regio hebben de ingezonden gedichten met de hand in sierlijke letters op aangemelde ramen van winkels, woningen en openbare gebouwen aangebracht. Ook dit onderdeel lijkt me één op één overgenomen van Weesgedichten.
Helaas was het in Nederland niet mogelijk het initiatief van de Zoek naar Schittering samen met de bibliotheken in Zuid Holland (en een aantal andere bibliotheken die enthousiast waren) voort te zetten. Het blijkt toch een kostbare zaak te zijn en vind maar ergens geld voor zoiets. Alle hulde dus voor de bibliotheken in Limburg die met een bijna-kopie toch het straatbeeld hebben verlevendigd met gedichten. Een van de dichters die mee deed was Rafael Willemsen (Infɇrno) uit Maastricht met het gedicht ‘Opzich’.
.
Opzich
.
Subsidie
Als je door de fabriekspoort loopt
Is het een gunstige afwijzing
Voor een nieuw idee
.
Verf, plaksel en dode dieren
Eerst alles aftapen, à la ‘American Psycho’
Dan een knuffel maken van echte eenden
.
Budgetterende troubadours,
Dansend onder feministische finishlijnen,
Als een literaire boyband,
Op een rode loper van 200 gulden
Want dat is altijd wel handig om te hebben
.
Poëziepodia
September
.
Naast dit dagelijks blog, mijn bemoeienissen met De Zoek naar Schittering, Poëziestichting Ongehoord! en Meander, MUGbooks, MUGzine en nog zo wat dingen die ik rond poëzie doe, mag ik ook graag voordragen op podia. Natuurlijk zou ik dat graag doen op grote bekende podia in den landen maar daarvoor moet je gevraagd worden (wat overigens ook regelmatig gebeurt). Maar het is misschien wel net zo leuk om ook op podia in de omgeving voor te dragen. Dit zijn vaak wat kleinere podia, plaatselijk of regionaal met een vaste kern van dichters. Ik ken er vele en deze podia bieden beginnende en ervaren amateurdichters de ruimte en de mogelijkheid om hun poëzie ten gehore te brengen.
Komende weken ben ik op een aantal van deze podia te zien en te horen. Allereerst op 8 november in Wageningen bij Poëzie leeft! van uitgeverij Leeuwenhof. In het depot in Wageningen (Arboretumlaan 4) zal tussen 12 en 16 uur niet alleen de nieuwe bundel van Johan Meesters worden gepresenteerd maar er zal ook een rondwandeling zijn door het Arboretum waar een aantal dichters zal voordragen bij beelden in de beeldentuin. Ik zal daar als één van die dichters voordragen.
Op dinsdag 10 september draag ik voor bij podium Woordkunst in Maassluis. Oude bekende en een mooi initiatief in de gemeente waar ik werk. Vanaf 20.00 uur aan de P.C. Hooftlaan 6 in Maassluis.
En daags erna zal ik voordragen bij het vijfjarig bestaan van Podium Mooie Woorden van Literair De Lier. Vanaf 19.00 uur in De Vlietwoning aan de Bruidsbogerd 11 in Naaldwijk.
Van Johan Meesters hier een gedicht als voorproefje getiteld ‘Ik ben een ander als geen ander’.
.
Ik ben een ander als geen ander
.
in Leeuwenhof loopt geen leeuw
ik ben een valse Brabander
en ook geen echte Zeeuw
hooguit een Nederlander
.
mijn echte naam heb ik verbloemd
tot Johan – naar een voetballer
ook als filosoof beroemd
.
en al ben ik niet zo schrander
Meesters heb ik mij genoemd
.
ik ben een ander als geen ander
.
Poëzie voor iedereen
Vroeger en nu
.
Op de website literatuurgeschiedenis.org lees ik een zeer interessant artikel over poëzie voor iedereen. Voor ik in zal gaan op dit artikel wil ik hier eerst iets zeggen over de stand van de poëzie heden ten dagen. Momenteel is, ten opzichte van bijvoorbeeld 25 jaar geleden, poëzie volledig gedemocratiseerd zoals wel gezegd wordt. Waar je 25 jaar geleden je poëzie gepubliceerd wilde hebben en daarvoor langs tijdschriften, uitgeverijen en kranten moest gaan, waar vaak zeer kritische redacties zaten, kun je tegenwoordig heel eenvoudig je poëzie publiceren op social media, een blog, een vlog, een podcast of via allerlei bedrijven die je wel willen helpen (tegen betaling uiteraard) om je bundel uit te geven.
In die zin is de poëzie gedemocratiseerd; het volk, de mensen, kunnen zonder tussenbeide komst van derden hun gedichten (maar feitelijk alles) publiceren en daar lezers bij zoeken/vinden. Nu denken we, ik wel in ieder geval, dat dit een noviteit is. Dat dit door de digitalisering mogelijk is gemaakt. Tot dat ik het artikel op literatuurgescheidenis.org las over de staat van de poëzie begin 19e eeuw.
Dichten was niet elitair rond 1820. De poëzie stond in dienst van de maatschappij, iedereen kon meedoen en elk onderwerp en elke gelegenheid was goed. De dichtkunst was van en voor iedereen en er werd zelfs geklaagd dat er teveel bundels verschenen. Waar heb ik dat vaker gehoord? In de decennia dat Nederland en België een koninkrijk vormden, vierde huiselijke poëzie hoogtij en diende ze, anders dan nu, om een burgerlijke moraal aan te leren.
In die tijd kwamen er veel dichtbundels op de markt, vaak gedrukt in een kleine oplage, soms voor rekening van de dichter zelf. In een artikel in een Engelse krant schreef literatuurkenner John Bowring (1792-1872) over de zogenaamde prulpoëeten. Hiermee doelde hij op een speciaal soort dichters, namelijk de aanhangers van het idee dat dichtkunst eenvoudig toegankelijk moet zijn en dat ze in dienst staat van de maatschappij. Ze stelt zich kleine doelen: de burger moet tevreden zijn met zijn bestaan, en als je maar tevreden bent is het leven goed en kan het nog wat beter worden.
Nu wil ik niet zeggen dat tegenwoordig dit doel ook nog hoog in het vaandel staat van vele amateurdichters, met de tevredenheid van de burger gaat het juist de laatste jaren een stuk minder goed, maar de kleine doelen, de eenvoud van dichten (je leest een gedicht en je weet waar het over gaat) en de toegankelijkheid van deze poëzie is wel degelijk iets dat de hedendaagse amateurdichter deelt met zijn landgenoten van twee eeuwen geleden.
In die periode sneden veel dichters in hun poëzie ‘huiselijke’ onderwerpen aan. Bijvoorbeeld het idee dat armoede in een hutje waar liefde heerst beter is dan rijkdom in een paleis als men daar ontevreden is. De dichter schreef over het geluk bij de geboorte van een kind. Of over de goedheid van God, die zorgt voor wie op hem vertrouwt. Een aanleiding om een gedicht te schrijven was er altijd wel: bij een huwelijk, bij overlijden en geboorte, bij de verjaardag van de koning, bij een vertrek naar Indië, maar zelfs bij heel eenvoudige dingen, zoals het doorbreken van het eerste tandje bij een baby.
Een mooi voorbeeld is het gedicht van Hendrik Tollens (1780-1856) uit de bundel ‘Gezamenlijke dichtwerken’ uit 1856 met de veelzeggende titel ‘Raadgeving’.
.
Raadgeving
.
Trek de stoute schoenen aan,
Schud de kindse blooheid uit,
Maakt ze, die ontvlieden, buit;
Neem het kusje, voor gij ’t vraagt:
Nimmer wint hij, die niet waagt.’t Vrouwenhart is koel en wreed
Voor ons zuchten en ons leed;
’t Wordt niet week door vrees of hoop;
’t Is voor tranen niet te koop;
Hem-alleen, die ’t eist en rooft,
Neemt het aan als heer en hoofd.Overvallen we onverwacht
Dat oproerig schoon geslacht;
’t Is manmoedig, zijn wij laf,
’t Is bloohartig, zijn wij straf;
Geef uw krachten, zijt ge wijs,
Aan haar zwakheid niet ten prijs.
Op, te wapen! op, ten strijd,
Minnaars, zo gij mannen zijt!
Niet de lafheid – wel de moed
Steek u lauwren op de hoed;
De overheerser – niet de slaaf
Dwingt de vest tot overgaaf.
Brood poëzie
Luke Jerram en Hobbs House Bakery
.
Ik schrijf al jaren over gedichten op vreemde plekken en dan komt er altijd een moment dat ik denk; En nu heb ik zo ongeveer wel alle vreemde plekken gezien. En altijd komt er dan weer een moment dat ik stuit op poëzie op een plek die ik niet had kunnen bedenken. Zo ook dit keer. Want wie had er gedacht dat je ook op brood poëzie kan plaatsen (en wie bedenkt zoiets!).
Bread Poetry, of Brood poëzie zoals wij het zouden noemen, is een initiatief van kunstenaar Luke Jerram en een samenwerking tussen hem, dichters uit het hele Verenigd Koninkrijk en Hobbs House Bakery .
Elke zaterdag wordt een ander gedicht op minstens 200 broden Wild White brood gebakken en aan het publiek verkocht via vijf bakkerijen in het westen van Engeland. Er zijn 10 dichters geselecteerd na een open oproep en het kunstproject liep van 18 januari – maart 2020 minimaal 10 weken.
De poëzie wordt gedrukt op kleine vellen eetbaar rijstpapier en op de onderkant van elk wit brood geplaatst. Elke zaterdag wordt de ‘Dichter van de week’ gevierd en voor dezelfde prijs als een standaardbrood kan het publiek dit unieke kunstwerk lezen, delen, aanschouwen en opeten.
In november 2019 werd we een open oproep gedaan voor poëzie voor het project en daarop kwamen maar liefst 237 inzendingen binnen. Bristol’s Poet Laureate (stadsdichter) Vanessa Kisuule , steunde Luke Jerram en selecteerde 10 gedichten.. Met een aantal geweldige inzendingen van zowel amateur- als professionele dichters uit het hele Verenigd Koninkrijk, bleek het samenstellen van een shortlist met gedichten geen moeilijke opgave.
.
Zwart Wit poëzie
Sabi so
.
Op 8 juli jongsleden schreef ik een stuk over meningen en poëzie https://woutervanheiningen.wordpress.com/2019/07/08/met-meningen-schrijf-je-geen-goed-gedicht/ . De strekking van dit stuk was dat ik vind (en ik niet alleen bleek) dat goede poëzie op zichzelf moet staan en niet bepaald moet worden door meningen of de achtergrond van de dichter. Dat sluit echter niet uit dat de achtergrond van een dichter een rol kan spelen in zijn of haar poëzie (voorbeelden genoeg). Activistische poëzie kan heel bijzonder en heel goed zijn.
In 1987 werd door ‘Sabi So’ de Delftse Zwarte Vrouwen Belangen Organisatie, de bundel ‘Zwart Wit poëzie’ uitgegeven. Deze bundel werd door de gemeente Delft mogelijk gemaakt destijds. Op zichzelf een mooi initiatief maar wat ik vreemd vind is dat ik lees in de inleiding:
“Aan deze bundel hebben 21 zwarte en witte vrouwen meegewerkt. Deze literaire bundel heeft niet de pretentie één te zijn waar niets op of aan te merken zou zijn. Een groep enthousiaste vrouwen, allen amateurs heeft de lay out verzorgd, de redaktie op zich genomen en de omslag ontworpen. de rest heeft de drukker gedaan.”
Maar dan: De groep witte vrouwen heeft uit haar inzendingen een selektie gemaakt waarbij een bepaalde puntenwaardering gegeven werd aan de gedichten. De groep van zwarte vrouwen heeft geen selektie gemaakt. Aan de vrouwen is gevraagd enkele van haar gedichten, die ze zelf mooi vinden en voor haar heel veel betekenen op te sturen.”
Ik vind het vreemd dat er hier een onderscheid gemaakt is. Zelfs als er al een reden was om onderscheid te maken (wat me vreemd lijkt) is het dan nodig dit ook te benoemen in een inleiding. Hiermee lijkt me juist dat er een onderscheid wordt gecreëerd, terwijl de reden dat deze bundel is uitgegeven er een is om juist aan te geven dat poëzie, zwart of wit, hetzelfde is waarbij er maar één criterium is om onderscheid te maken: vind je het mooie of goede poëzie of niet (onafhankelijk van wie het geschreven heeft).
Uit deze bundel heb ik gekozen voor een gedicht van Jacqueline (verder geen informatie bekend) in een vertaling uit het Spaans van ‘Lagunas del tiempo’.
.
Meren des tijds
.
Wat gebeurt als je niet meer daar bent
en op nieuwe paden loopt
andere ideeën en gewoontes
zo oud onmetelijk, onbevattelijk
zo diep
dat
wat er was
ontastbaar wit wordt
transparant, amorf water en niets meer
noch de vijand wie de haat zich nog herinnert
wie jou ontworteld heeft
toen je in de berg geloofde
.
Er blijven alleen mijn herinneringen over
meer van oneindig water
gevuld met glanzende kleur of, donker?
verblindend als de gekte
een verleden te hebben
.
En ik blijf daar
met dat verleden in mijn ingewanden.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 