Site-archief
Asa Nisi Masa
Federico Fellini
.
Toen ik afgelopen weekend een stuk schreef over het overlijden van Huub Oosterhuis kwam ik in de bundel ‘Handgeschreven’ het gedicht ‘Asa Nisi Masa’ tegen. Nieuwsgierig naar wat dit betekende ben ik gaan zoeken en kwam ik op de Wikipedia pagina met precies die titel. Asa Nisa Masa is een nonsens zin uit de film 8 1/2 van Federico Fellini uit 1963.
Hoewel de uitdrukking ‘Asa Nisi Masa’ in geen enkele bekende taal is vertaald – en Fellini heeft de betekenis van de uitdrukking nooit publiekelijk onthuld – wordt algemeen aangenomen dat Fellini een Italiaans kinderspel gebruikte, vergelijkbaar met Pig Latin, om het te maken . In het spel worden de lettergrepen ‘si’ en ‘sa’ toegevoegd aan bestaande woorden om ze te verdoezelen, wat Fellini doet met het woord ‘anima’: A-sa + Ni-si + Ma-sa. Het woord ‘anima’ heeft in deze context een dubbele betekenis; het is niet alleen het Italiaanse woord voor ziel, maar het is ook een sleutelbegrip in het werk van de Zwitserse psychotherapeut Carl Jung (op wie Fellini dol was), waar ‘anima’ de term is voor het vrouwelijke aspect van de persoonlijkheid in mannen, een veelvoorkomend Fellini-thema.
Met deze kennis lees je het gedicht ‘Asa Nisi Masa’ ineens anders.
.
Asa Nisi Masa
.
Kom eindelijk
naar beneden
.
van je beroemde standje
naar deze ademtuin
.
Adem in. Dieper. Hoesten.
Nog een keer. Ogen dicht.
.
We spelen Acht en een half
.
om de dode dingen in ons te begraven.
.
Asa nisi masa.
.
Ben je alleen?
Niet alleen?
.
Zeg iets, pappa
of zoiets – roep me.
.
Asa nisi masa
.
Zie ik je beneden bij de bron?
.
Ontoerekeningsvatbaar
Laatste opvoering met Stefaan met cello
.
Op 13 mei werd de eerste aflevering van ‘Ontoerekeningsvatbaar’ uitgezonden op Canvas (de Belgische publieke omroep). Ik keek afgelopen week de eerste aflevering met onder andere Willie Wartaal (De Jeugd van Tegenwoordig), Bieke Depoorter (fotografe) en Stefaan Degand (acteur).
Op de website van Canvas staat hierover te lezen:
“In de vierdelige reeks ‘Ontoerekeningsvatbaar’ gaan tien geïnterneerde mensen de uitdaging aan om samen met een gerenommeerde artiest een kunstwerk te maken. Allemaal hebben ze mentale problemen en die zijn even uiteenlopend als de delicten die ze hebben gepleegd en waarvoor ze zijn geïnterneerd. Sommigen zijn in een psychiatrisch centrum terechtgekomen, anderen zijn achter de tralies beland. Maar dan wel zonder datum van vrijlating in het verschiet. Zonder het doorlopen van een therapietraject is er geen vrijlating mogelijk. Zonder inzicht geen tweede kans.”
Gedurende de reeks proberen tien kunstenaars hun projectpartner voorzichtig te doorgronden. Geleidelijk aan gunnen de geïnterneerden hen een blik in hun leven, in hun hoofd en in hun ziel. En stukje bij beetje begin je als kijker beter te begrijpen wat dat nu eigenlijk betekent, “ontoerekeningsvatbaar” zijn.
Frank Heinen televisie recensent bij de Volkskrant schrijft hierover: “Misschien is het overdreven, maar voor mij bewijst ‘Ontoerekeningsvatbaar’wat kunst kan doen, hoe iets maken de waanzin misschien niet kan uitgummen, maar soms even inzicht kan verschaffen, ogf woorden, of een gevoel dat je iets deelt met iemand met wie je dacht niets te delen. Ieders hoofd is een kamer waarin je vastzit, een leven lang, en in sommige kamers is het veel beter uit te houden dan in andere.” En ik ben het helemaal met hem eens.
De acteur Stefaan Degand maakte met Dennis, een man van 54 die vastzit met een anti-sociale persoonlijkheidsstoornis en voor pedoseksuele feiten. Stefaan spreekt met Dennis en uit deze gesprekken komt het gedicht ‘Laatste opvoering met Stefaan met cello’.
Je kunt de uitzending met Stefaan en Dennis hier https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/ontoerekeningsvatbaar/1/ontoerekeningsvatbaar-s1a1/ terug kijken. Ook de volgende afleveringen (waar al stukjes van te zien waren) kan ik sterk aanbevelen.
.
Laatste opvoering met Stefaan met cello
.
Tik Tak
Tik tak
Tik tak
seconden worden minuten
minuten worden uren
uren worden dagen
dagen worden weken
weken worden jaren
en ga zo maar door
Tik tak
.
Niet denkend aan de dag van morgen
gewoon doen wat ik zelf wou
niet denkend aan de zorgen
niet denkend aan de mensen waar ik van hou
langzaam gaat de tijd voorbij
.
niet denkend aan hetgeen ik mis
denkend de wereld draait om mij
de wereld draait om mij
de wereld draait om mij
goed wetend dat ik mij vergis
.
Niets cadeau
Wislawa Szymborska
.
Uit de bundel ‘Einde en begin, gedichten 1957-1997’ van uitgeverij Meulenhoff uit 1999 het prachtige gedicht ‘Niets cadeau’ van Wislawa Szymborska.
.
Niets cadeau
.
Niets cadeau gekregen, alles te leen.
Tot over mijn oren in de schulden
zal ik met mezelf
voor mezelf moeten betalen,
mijn leven voor mijn leven geven.
.
Het is nu eenmaal zo geregeld
dat het hart terug moet
en de lever terug moet
en elke vinger afzonderlijk.
.
Te laat om het contract te verbreken.
De schulden moeten worden geïnd,
het vel over de oren gehaald.
.
Op de wereld loop ik rond
in de menigte van andere schuldenaren.
Sommigen zijn verplicht
hun vleugels af te betalen.
Anderen moeten of ze willen of niet
hun blaadjes afrekenen.
.
Aan de debetzijde
staat elk weefsel in ons.
Geen wimpertje, geen steeltje
mogen we voorgoed behouden.
.
De lijst is uitputtend
en het ziet ernaar uit
dat we niets zullen overhouden.
.
Ik kan me niet herinneren
waar, wanneer en waarom
ik zo’n rekening heb laten openen.
.
Het protest daartegen
noemen we de ziel.
En dat is het enige
wat niet op de lijst staat.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 