Maandelijks archief: juli 2013

Jij

Antjie Krog

.

Van de Zuid Afrikaanse dichter Antjie Krog vandaag een deel van haar gedichtencyclus (9 delen) Where I become you. met als onderschrift: Toen uw vel schreeuwde vatten mijn beenderen vuur. (Hugo Claus). Met onderaan de door Antjie voorgedragen tekst.

.

jy
die juiste jy
die ja-jy
die gras ruis nog van jou enkels nou net
elke keer as ek opkyk
pasrugkerende
wegstappende
geliefde
astraal gefluit nagtelik geskort
kom!
laat ‘n woord dwarsdeur jou kom
laat meer as ek kom
meer as die ondermynende myne
die meinedige myne
die eindeloos ekkerende myne
laat ons
onvergloei naak
onberoerd
wat ons nooit
alleen kon wees nie word

.

 

Ga naar de website van Poetry International om het gedicht te beluisteren voorgedragen door Antjie Krog. hier: http://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poem/item/13754/auto

.

Antjie

Gedichten op vreemde plekken

Deel 95: Op een muur tegenover een fabriek in Bhopal (India)

.

In 1984 vond de grootste giframp ooit plaats in Bhopal in de deelstaat Madhya Pradesh in India. Deze giframp in de bestrijdingsmiddelenfabriek van Union carbide eiste duizenden levens ten gevolge van het vrijkomen van veertig ton methylisocyanaat (MIC). Deze gebeurtenis is met minstens 50.000 slachtoffers met ernstige aandoeningen tot op heden de ergste industriële ramp die ooit is voorgekomen.

Het ongeluk werd veroorzaakt doordat er water in de MIC opslagtanks terecht was gekomen. Bij de daaropvolgende exotherme reactie liep de druk zo hoog op, dat de veiligheidskleppen open gingen. Hierdoor kwamen grote hoeveelheden giftig gas vrij. Terwijl het gas vrijkwam waren de gaswassers, die het gas hadden moeten zuiveren, buiten gebruik vanwege reparaties. Uit onderzoeken bleek dat een groot aantal andere veiligheidsprocedures niet waren gevolgd. Zo waren er geen sluitplaten die hadden moeten voorkomen dat er water in de tanks zou komen. De koelinstallatie van de tanks werkte niet. De fakkelinstallatie waarin het vrijkomende gas verbrand had kunnen worden, was buiten gebruik gesteld. Het veiligheidsniveau in de Indiase fabriek van Union Carbide kwam niet overeen met dat in hun overige fabrieken.

Union Carbide is ervan beschuldigd dat de veiligheidsprocedures opzettelijk omzeild of buiten werking gezet zijn in het kader van een bezuinigingsoperatie die toentertijd in deze fabriek werd uitgevoerd. Tijdens rechtszaken voor schadevergoeding werden er documenten onthuld, waaruit bleek dat Union Carbide regelmatig “ongeteste technologie” in de Indiase fabriek implementeerde. Na het vrijkomen van het gas werden lokale artsen niet op de hoogte gebracht van de aard van het gas, wat hen had kunnen helpen om de juiste behandeling te kiezen en elementaire noodmaatregelen, zoals het afsluiten van kieren met behulp van natte doeken, waren niet voorbereid. Union Carbide ontkent deze beschuldigingen op de website die zij aan de tragedie gewijd heeft.

.

Tegenover de fabriek die zoveel leed heeft veroorzaakt is op een muur een (deel van een) gedicht aangebracht. De eerste en de derde regel uit het gedicht “Do not go gentle into that good night” van de Welshe dichter Dylan Thomas ( 1914-1953) staan op de muur geschilderd. Waarom de tweede regel is weggelaten lijkt me duidelijk. Dit is een keiharde aanklacht. De nacht verwijst in dit gedicht naar de dood.

Hieronder het volledige gedicht.

.

Do not go gentle into that good night
Do not go gentle into that good night,
Old age should burn and rave at close of day;
Rage, rage against the dying of the light.
Though wise men at their end know dark is right,
Because their words had forked no lightning they
Do not go gentle into that good night.
Good men, the last wave by, crying how bright
Their frail deeds might have danced in a green bay,
Rage, rage against the dying of the light.
Wild men who caught and sang the sun in flight,
And learn, too late, they grieved it on its way,
Do not go gentle into that good night.
Grave men, near death, who see with blinding sight
Blind eyes could blaze like meteors and be gay,
Rage, rage against the dying of the light.
And you, my father, there on the sad height,
Curse, bless, me now with your fierce tears, I pray.
Do not go gentle into that good night.
Rage, rage against the dying of the light.
.
.
tegenover de fabriek in Bhopal
Met dank aan Wikipedia.

Luister hier naar het gedicht voorgedragen door Dylan Thomas:

Dichter in verzet

Maurits Mok (1907 – 1989)

.

Maurits Mok werd geboren als Mozes Mok maar veranderde zijn naam in 1971 naar Maurits. Mok was behalve dichter, schrijver, vertaler en criticus ook één van de oprichters in 1944 van uitgeverij De Bezige Bij.

Maurits Mok werd als kind  geconfronteerd met de gevolgen van een oorlog: hij zag de vluchtelingen tussen 1914 en 1918 om zich heen. Ook nam hij in die tijd waar hoe hele ‘klassen’ slachtoffer waren van onrechtvaardige maatschappelijke verhoudingen. In de jaren dertig merkte hij wat het betekende, jood te zijn en tot een vervolgde bevolkingsgroep te behoren.

Mok debuteerde in 1934 met de roman Badseizoen , maar publiceerde later vooral veel poëzie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog dook hij onder in Het Gooi. In deze periode publiceerde hij onder de pseudoniemen Victor Langeweg en Hector Mantinga.

Naast een aantal andere literaire prijzen ontving hij in 1959 de Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945.

Uit de bundel Avond aan avond uit 1970 (De Bezige Bij) een gedicht over gruwelen van de oorlog.

.
The face of god after Auschwitz

.
Al die zielen die goden aanhangen,
speeksel omzetten in gebeden,
dromen verwarmen tot mythen,
mythen verkillen tot stenen
grondslagen van een geloof –
ik schuif de mist van hun visioenen weg
en ben alleen; een ijskoud waaien
staat op, een vleugelslag
van horizon tot horizon
die vormen oproept en verslindt,
en enkel leegte achterlaat, sneeuwvelden
over de aarde, een met zwarte, uitgegloeide
zweren overdekte zon.

.

mok_1977

Braille poëzie

Natt Rózańska

.

Natt Różańska is een schrijfster/dichter/kunstenares uit Bristol. Wanneer ze snel haar schrijfbehoefte wil bevredigen schrijft ze poëzie, als ze tijd heeft voor zichzelf schrijft ze zo een boek. Daarnaast houdt Natt zich bezig met een vorm van beeldende poëzie die ook voor blinden goed te lezen is; braillepoëzie.

Hieronder twee voorbeelden van haar braillepoëzie. De eerste is getiteld ‘Your skin under mine’ en die daaronder heet  Night Witing en heeft als tekst:  ‘this doesn’t compare to the feel of your skin.’

De braillepoëzie is alleen te koop via de website van Natt http://nattrozanska.com/

.

your skin

Night writing

Natt doet meer met poëzie, zoals onder andere een vorm van stiftgedichten waarbij ze in het stiftgedicht een beeltenis maakt zoals hieronder te zien is.

.

stiftgedicht

Poem in your pocketday

29 april

.

Schreef ik op 18 april 2012 al over een initiatief in Hawaï over poem in your pocket, waarbij je een gedicht kon inzenden dat dan geplaatst zou worden op de borstzak van een hawaïshirt, nu iets meer over Poem in your pocketday.

Op 29 april is het in de Verenigde Staten Poem in your pocketday. In 2002 initieerde het bureau van de burgemeester samen met het New Yorks departements of cultural affairs and education de Poem in your pocket day als onderdeel van de festiviteiten van de stad rond de national poetry month (elk jaar in april).

In 2008 nam de Academy of American Poets het initiatief over op landelijk niveau als onderdeel van de door hen georganiseerde maand van de poëzie. Op deze dag selecteren mensen vanuit de hele Verenigde Staten en gedicht, dragen dit bij zich en delen het met anderen. Inmiddels is het ook mogelijk een kort gedicht te delen op Twitter met de hashtag #pocketpoem.

Een mooi initiatief dat navolging vraagt in Nederland nu we ook hier een nationale gedichtenweek hebben (helaas nog geen maand!).

.

poem in your pocket

                                                                                  Met dank aan The unquiet librarian voor de foto

pocket_cel2

Gedichten op vreemde plekken

Deel 94: Op het hek bij Nationaal Monument kamp Vught

.

Kamp Vught was tijdens de Tweede Wereldoorlog het enige SS-concentratiekamp buiten Duitsland en het door Duitsland geannexeerde gebied. In totaal werden ruim 31.000 mensen tussen januari 1943 en september 1944 korte of langere tijd opgesloten in het kamp. Naast 12.000 joden zaten in Vught onder meer politieke gevangenen, verzetsstrijders, Sinti en Roma (‘zigeuners’), Jehovah’s Getuigen, zwervers, zwarthandelaren, criminelen en gijzelaars. Van hen vonden zeker 749 kinderen, vrouwen en mannen in het kamp de dood door honger, ziekte en mishandeling. Van hen werden 329 gevangenen geëxecuteerd op de fusilladeplaats even buiten het kamp.

.

Tegenwoordig bevinden zich op het voormalige kampterrein – met een totale oppervlakte van 350.000 m2 – een gevangenis, het Molukse woonoord Lunetten, twee kazernes en Nationaal Monument Kamp Vught.

.

In 1986 is de stichting Nationaal Monument Kamp Vught opgericht. Dankzij de inspanningen van de stichting kon op een klein gedeelte van het voormalige kampterrein een Nationaal Monument worden gerealiseerd.

.

Een onbekende maakte een gedicht vast aan het hek bij de fusilladeplaats. Dat gedicht is later in brons gegoten en hangt er nog steeds. Hieronder kun je het gedicht lezen.

.

Kon je teer smeren

Over steen, namen, verleden?

Dwaze stumper, zulke namen

Zijn nooit uit te wissen!

Ze staan gegrift in talloze

Mensenzielen, onaantastbaar

Voor jouw verziekte haat.

Ze staan met vuur geschreven

Aan de hemel, welks licht

Jou ondraaglijk is
.
Je hebt niets bereikt,

Teerling

Je hebt voor alles alleen

Je eigen naam besmeurd

Niet die van hen:

Zij glimlachen om jouw woede

Badend in het licht,

Wiegend op Gods adem

En zingen heel zacht en stil

Voor wie het wil horen:

Vrede

.

kamp vught

 

Wanneer kom je buiten spelen? door Evy van Eynde

Recensie

.

Wanneer kom je buiten spelen?

Wie: Evy van Eynde

Waar: Literair café De Tijd Hervonden in Hasselt

Wanneer: Zaterdag 13 juli 2013

 .

Op uitnodiging van Evy ben ik met fotograaf Ruben Philipsen afgereisd naar Hasselt waar in het intieme maar sfeervolle literair café De Tijd Hervonden de presentatie van haar dichtbundel/theatervoorstelling ‘Wanneer kom je buiten spelen?’ plaats vind.

Café De Tijd Hervonden is naar eigen zeggen (en waarom zouden we eraan twijfelen?) het enige literaire café in Belgisch Limburg en is vernoemd naar de romancyclus À la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Het literair café is tevens een conceptstore en pleisterplaats voor literatuurliefhebbers, voor debatten, lezingen boekvoorstellingen en poëzieavonden. De Hervonden Tijd is tevens de enige onafhankelijke boekhandel van Hasselt.

Vandaag dus een poëzieavond met Evy van Eynde. Aan één zijde van het café is een gordijn gespannen waardoor de ruimte daarachter als minitheatertje fungeert. Dan klinkt er muziek, muziek die mij nog het meest aan de filmmuziek van Bagdad café doet denken. Het doek gaat open en daar zit Evy, in een decor vol kinderstoeltjes, een tafeltje, een zandbakschelp en kinderservies.  Haar voorstelling begint met de vraag aan de aanwezige volwassenen om de ogen te sluiten en zich in te beelden dat ze nog een keer kleuter zouden zijn.

Wat volgt is een poëtische voorstelling vol gedichten en poëtische teksten die voor zowel kinderen als volwassenen zeer te genieten is. De taal van Evy is verrassend, voor mij klinkt het Vlaams meteen al poëtischer dan het harde Hollands maar door woordgebruik en beeldende taal weet Evy je mee te nemen in haar bijzondere, fantasievolle wereld. Door decor, lichtgebruik en mimiek doet Evy me af en toe denken aan Buster Keaton. Het hele beeld versterkt de teksten en maakt het tot één geheel.

En dan gebeurd er iets. Als Evy het gedicht Zoenen voordraagt zie ik uit mijn ooghoek een meisje van een jaar of 7 ( Helena die de dochter van Evy blijkt te zijn) haar hoofd omdraaien en veelbelovend kijken naar een jongen direct achter haar (Robbe). Ze draait haar hoofd, kijkt hem aan en aan alles zie ik dat voor haar de tijd niet snel genoeg kan gaan. En dan valt bij mij het kwartje.

Deze voorstelling gaat over de tijd, hoe wij, volwassenen en kinderen de tijd ervaren. Voor volwassenen is er de melancholie van het terugkijken en het ervaren hoe snel de tijd gaat en voor kinderen is er het verlangen naar zo snel mogelijk groot worden en deel gaan nemen aan alles wat de wereld hen te bieden heeft.

Misschien ken je de Parade, het reizende theaterfestival dat momenteel Den Haag aandoet? Dit reizende theaterfestival is vooral gericht op volwassenen. Mocht er ooit een Parade voor kinderen komen dan moet Evy van Eynde met deze (korte) voorstelling zeker meedoen.

Evy eindigde haar bijzondere voorstelling met de veelzeggende woorden ‘Je bent gezien!’.

Nou, dat klopt. Ik ben blij dat ik erbij was.

.

Zoenen

.

Als we nu eens…

dat lijkt me reuze fijn

.

Ik zal mijn lippen zoeten

met kersensmaak of mandarijn

.

Ik zal ze golvend pruilen

mijn ogen zachtjes sluiten

.

En alles wat daarbuiten

gebeurd dan eigenlijk niet

.

Zoenen

.

knuffel

_DSC1835

_DSC1832

                                                                             De laatste twee foto’s zijn van Ruben Philipsen.
Meer informatie over Evy en haar boek/theatervoorstelling op http://evyvaneynde.wordpress.com/

Strofe, metrum, voet, jambe

Poëzie analyse

.

De recensie van ‘Wanneer kom je buiten spelen?’ is nog niet klaar, deze wordt waarschijnlijk morgen geplaatst. Vandaar vandaag een bericht over poëzie analyse. In mijn blogs over verschillende versvormen komen vaak termen voor als metrum, jambe, strofe etc. De ervaren poëzielezer weet meestal wel wat daar mee bedoeld wordt. Voor een ieder die bij dit soort termen zich achter op het hoofd krabt hier een korte uitleg van een aantal van de belangrijkste termen.

.

Strofe

Een strofe in een gedicht is meestal niet moeilijk te herkennen omdat het visueel gescheiden is. Het is vergelijkbaar met een paragraaf in een tekst. Strofen beschrijven meestal een gedachte en hebben een vastgestelde lengte van twee of meer lijnen. De namen voor verschillende strofenlengtes zijn:

2: distichon

3: terzine

4: kwatrijn

5: quintet

6: sextet

7: septet

8: octaaf

5 of meer: stanza (algemene term)

.

Zoals je ziet zitten er een paar namen tussen die je wellicht bekend voorkomen (octaaf en sextet) uit de muziek. De versvorm sonnet bestaat dus uit twee kwatrijnen gevolgd door een sextet of twee terzijnen.

Metrum en voet

Het metrum en voet zijn wat lastiger dan het rijmschema en de strofen. Metrum komt uit het Grieks: metron betekent meten. Het heeft dus te maken met de lengte van een lijn in het gedicht. De lengte van een gedicht wordt niet bepaald door gewoon de woorden te tellen. Dit werkt niet omdat woorden verschillende lengtes en ritmes hebben wat van invloed is op hoe je het gedicht leest. Je merkt dit heel goed als je een rijmend vers wilt schrijven: hoe lang de lijn wordt, hangt af van de lijn waarmee het rijmt. Je kunt niet ineens een lijn veel langer of korter maken, want dan klinkt het niet goed meer.
De lengte van een lijn meten we in voet. Elke voet is een herhaling van hetzelfde ritme in de lettergrepen. Meestal onderscheiden we zes verschillende voeten. Het ritme wordt weergegeven in vier verschillende notatievormen.

.

overzicht

Als je een gedicht analyseert, kun je zien hoeveel voeten het heeft. Dit tel je dan per lijn en dat is het metrum (de lengte). Termen die gebruikt worden om dit aan te duiden zijn:

1: monometer

2: dimeter

3: trimeter

4: tetrameter

5: pentameter

6: hexameter

7: heptameter

8: octameter

.

octameter-2part

Wanneer kom je buiten spelen?

Door Evy van Eynde

.

Eind juni kreeg ik van Evy van Eynde een uitnodiging om naar België te komen om daar een voorstelling bij te wonen die bij haar nieuw verschenen bundel hoort ‘Wanneer kom je buiten spelen”. Deze voorstelling heb ik gisteravond in De Tijd Hervonden (wat een geweldige naam) aan de Witte nonnenstraat 8 in Hasselt bekeken samen met fotograaf en vriend Ruben Philipsen.

Morgen zal ik hier de recensie publiceren van deze bijzondere combinatie van dichtbundel en theatervoorstelling. Evy van Eynde leerde ik kennen via haar blog http://evyvaneynde.wordpress.com/

Omdat ik daar regelmatig kom om te lezen wat Evy bezig houdt kwam ze op mijn blog terecht en zo vangt een koe een haas.

Uit de aankondiging van dit artistieke tweeluik:

De voorstelling “Wanneer kom je buiten spelen?” maakt deel uit van een artistiek tweeluik, waar ook een geïllustreerde gedichtenbundel bij hoort. In de voorstelling komen de gedichten tot leven in liedjes, dialogen en mijmeringen die hardop rijmen.
“Een klein meisje komt naar je toe. Ze vertelt je een verhaal. Een peperkoeken verhaal. Kraakvers. Zie je die twee gaten in de muur? Dat is het hol van Meneer Konijn. Als je daarin kijkt, verdwijn je. Heel even maar. Voor altijd.”
“Wanneer kom je buiten spelen” is een familievoorstelling. Volwassenen zullen snoepen van taalparels tussen de regels. Kindjes zullen dol zijn op het speelse sprookjesdecor.

.

Morgen dus mijn recensie, vandaag alvast een gedichtje en een tekening van Evy met de titel Alice.

.

Alice

.

Boven in kamers

waar stof opwaait

klopt ze aan

.

Ziet de trap

opgaan in sterren

en lantaarnpalen

.

Langs de melkweg

waar koeien grazen

in graswolken

.

kleine meisjes

in konijnenholen

hoog in de lucht

.

Verscholen

tot iemand gilt

gezien

.

Alice

Wat is poëzie?

De theorie volgens Ezra Pound

.

Wat is poëzie? Hoe beoordeel je poëzie en waaraan moet poëzie voldoen? Vraag het aan honderd mensen en je krijgt honderd antwoorden. In een ver verleden waren er theorieën over wat poëzie was, denk aan allerlei vaste versvormen, maar tegenwoordig is het vrijwel ondoenlijk om te bepalen wat nu precies poëzie is. En misschien moeten we dat ook wel niet willen, bepalen wat poëzie is en wat niet.

Toch blijven er mensen, dichters, literatuurwetenschappers die een poging doen. De dichter Ezra Pound heeft getracht de poëzie onder te verdelen in drie richtingen of tendensen. Deze onderverdeling is gebaseerd op cognitieve gebieden of op dat wat we kennen of weten.

Welk aspect wordt aangesproken bepaald de onderverdeling. Allereerst is er de Melopoeia, de poëzie die als een lied wordt genoten en vooral het oor aanspreekt. Dan is er de Phanopoeia welke middels beelden de visuele cortex activeert. En tot slot is er de Logopoeia welke een spel speelt met betekenissen en welke een een intellectuele dans veroorzaakt te midden van woorden.

Natuurlijk is dit een hele brede onderverdeling en zal de praktijk altijd weerbarstiger blijken dan de theorie. Toch kun je je er meteen wat bij voorstellen. Iedere poëzieliefhebber herkent waarschijnlijk een voorkeur voor een van de typen.

Je zou kunnen stellen dat wat de meeste mensen typeren of beoordelen als goede poëzie een vorm van poëzie is die de drie in zich kan verenigen.

Welk type spreekt jou als meeste aan?

Ezra

Met dank aan Piet Gerbrandy : Een verhaal gaat altijd over iets. De Groene Amsterdammer.