Site-archief
laat mijn egel met rust
Een recensie
.
Dichter Katelijne Brouwer ken ik al enige jaren. Zo waren we beide gastdichters bij de presentatie van de bundel ‘Hoe een zee een woord werd‘ van Antoinette Sisto in 2017, stonden we beide op het podium bij de Groene Fee in Breda in 2018 en 2021, en schreef ik al eerder over haar debuutbundel.
In 2018 debuteerde dichter Katelijne Brouwer (1966) met de bundel ‘De maagden moeten bloeden’. Eerder publiceerde ze korte verhalen en gedichten in onder andere De Optimist, Het Liegend Konijn en Op Ruwe Planken. Ook het digitale tijdschrift Pretpark Poëzie nam gedichten van haar op. Ze publiceert regelmatig in het tijdschrift Dichter van Uitgeverij Plint. Daarnaast geeft ze schrijfworkshops aan de IMC-weekendschool en bij Inloophuis de Kraanvogel. In 2023 won ze Plantage Poëzieprijs.
En nu is haar tweede dichtbundel verschenen bij uitgeverij De Harmonie getiteld ‘laat mijn egel met rust’. Een minder wonderlijke titel dan je verwacht wanneer je weet dat Katelijne graag in Artis komt. In deze bundel zijn 31 gedichten opgenomen en je verwacht het al, deze gaan allemaal over dieren, waarmee het overkoepelende thema van de bundel gelijk benoemd is.
Lezend in de bundel valt me meteen op dat werkelijk in elk gedicht een dier genoemd wordt. Maar, en daar zit het mooie van deze bundel, sommige gedichten gaan helemaal niet over een dier, zoals het gedicht ‘poolnachtdromer’ waarin vis wordt genoemd in combinatie met jenever waarvan een zeeman goed groeit. In weer andere gedichten kruipt Katelijne juist in de huid van een dier om vanuit dat perspectief de wereld te aanschouwen. Een mooi voorbeeld vind ik het gedicht ‘wij ijsberen eisen ijs’ waar ze in de huid van een ijsbeer kruipt en en passant ook nog eens een kritische noot kraakt over de opwarming van het klimaat en de daarbij behorende ellende die dat brengt
Waar je bij een eerste oppervlakkige lezing zou kunnen denken dat dit een dierenbundel is, of op zijn minst een dichtbundel waarin het dier centraal staat, daar kom je er bij een herlezing of nauwkeuriger lezing achter dat Katelijne ook gedichten geschreven heeft waarin wel een dier genoemd wordt (eekhoorns in ‘maagdenpalm en bosaardbeitjes’ of slang en konijntjes in ‘porta inferno’) maar waar dat slechts een detail, aanleiding of excuus is om een thema aan te raken dat veel persoonlijker is. Tel daar een flinke portie humor bij en je weet dat dit een gelaagde, thematische maar persoonlijke bundel is geworden. Een bundel met gedichten die licht verteerbaar zijn, poëtisch, grappig en die ook gedichten bevat waar je verder moet lezen dan wat je in eerste instantie denkt te lezen. In alle opzichten is dit een fijne, leesbare bundel geworden die ik zeker nog zal herlezen, want je weet maar nooit wat er nog meer in te ontdekken valt.
Ik koos voor het gedicht ‘blauw haar is raar’ waar, als je het strikt neemt, geen dier in voorkomt maar een zeemeermin en zelfs dat niet.
.
blauw haar is raar
.
er zit een meermin in lijn tien
met een blonde en blauwe vlecht
uit haar oren stroomt de zee en vissig
ziltig, zeegroen kijkt ze door me heen
.
zou ze wel benen hebben
die zeemeermin in de tram
of is het meer een meisje met vinnen
een meerminmeisje?
.
ik durf er niet langs, bang voor
het zwiepen van haar zware, natte staart
en ben blijven zitten tot vlak bij het IJ
daar is ze het water ingegleden
.
Poëzie en het klimaat
Gastlessen aan 1e klassen
.
Afgelopen week mocht ik, samen met Will Kranendonk, een dag gastlessen in poëzie geven op het Maerlant Lyceum in Den Haag. In het kader van de projectweek over de toekomst van water waren we uitgenodigd om als klimaatdichters deze gastlessen te verzorgen. Voor mij was het zeker niet de eerste keer dat ik gastlessen poëzie gaf maar wel de eerste keer als klimaatdichter. We kregen allebei drie 1e klassen toebedeeld en in sessies van elk twee uur gingen we in op de klimaatcrisis, poëzie en vervolgens gingen de leerlingen onder leiding van mij en Erwin Kion, de docent Nederlands aan de gang om zelf een klimaatgedicht te schrijven.
Vooral de gesprekken met de leerlingen over het klimaat, de klimaatveranderingen en wat dat voor consequenties dat kan hebben en al heeft vond ik heel inspirerend. Wat me opviel was dat leerlingen van 12,13 jaar oud heel veel weten over het klimaat en de dreiging van een (extreme) klimaatverandering. Ze verrasten me met hun oplossingen en in alle drie de klassen was het gesprek open en respectvol. Op mijn vraag welke leerling er weleens poëzie las kwam nagenoeg geen enkele respons. Ik denk en ik hoop dat na mijn gastlessen (en die van Will) de docenten vaker aandacht gaan besteden aan poëzie.
De opzet van de gastlessen voor wat betreft het poëziegedeelte was drieledig. Na een filmpje over natuur en poëzie kregen de leerlingen de opdracht (met een aantal hints en trucjes) om een gedicht te schrijven. Ze konden kiezen uit 1. een beschrijving van de natuur, 2. een protestgedicht of 3. een gedicht waarin je wordt toegesproken door iets dat geen mens is (personificatie). Ongeveer de helft van de les kregen de leerlingen een gedicht te schrijven wat voor velen niet makkelijk was. Maar met wat hulp, gesprekken en voorbeelden hebben alle leerlingen een gedicht geschreven. Ik wil hier het Maerlant lyceum, en haar vakgroep Nederlands heel hartelijk bedanken voor hun uitnodiging en een erg leuke en inspirerende dag. Ga zo door! Zoals altijd na een gastles deel ik wat voorbeelden hier op dit blog.
.
Zomaar wat zinnen uit gedichten:
Rozen zijn niet meer rood, de wereld gaat dood! (Veerle 1D)
Hoe langer ik zwem / hoe onveiliger ik me voel / stop en help ons (Amanda 1D)
Iedereen laat het maar gebeuren / totdat oprecht iedereen begint te treuren / het emmertje loopt over (Norah 1D)
Wat als zonnepanelen konden praten/ Ik werd gebouwd en had een mooie kleur (Ruben 1D)
Jullie willen steeds meer water / maar ik word steeds zouter (Christophe 1C)
Waar gaat de wereld naar toe / hoe gaat hij te werk? / De wereld wordt moe / dat is wat ik merk (Lisa 1C)
Ik geef water / maar ik krijg niks terug / Ik ben nat / maar ik ben droog (Ellemijn en Vivienne 1C)
Ik de prullenbak van de mens / ik het zwembad van de aarde (Brunelle 1A)
Ik ben een boom / ik sta in een waterstroom (Michiel 1A)
Ik ben nat en grauw / op droevige dagen ziek ik grauw (Tessa 1A)
Ga je mee naar de groene vlakte / een verfrissing halen / genieten van de warmte / de witte pluizen bekijken (Pieter 1D)
.
Het gedicht van Luuk uit 1D vond ik creatief en vooral grappig met een serieuze ondertoon.
.
Meneer de vogel, waarom heeft u
zulke grote vleugels?
Zodat ik hoog boven het water kan
vliegen
Meneer de luipaard, waarom heeft u
zulke flexibele benen?
Zodat ik snel kan wegrennen van
het stijgende water
Meneer de kangoeroe, waarom kan u zo
hoog springen?
Zodat ik over de hoge golven kan
springen
Meneer de Nijlpaard, waarom bent u
zo dik?
Ik ben helemaal niet dik!
.
.
Het oog dat vangt
Saskia van Leendert
.
In mijn brievenbus vond ik een alleraardigst boekje met de titel ‘het oog dat vangt’. Ik wist dat het ging komen want dichter Saskia van Leendert had contact met me opgenomen over dit bundeltje met gedichten en (kunst) fotografie van fotograaf Ineke van Middelkoop. In april van dit jaar vond in de Stevenskerk in Nijmegen de achtste editie plaats van de Kunstraffinaderij, een multidisciplinair kunstspektakel waarbij zo’n 70 kunstenaars, de meeste uit de regio, nieuw werk presenteerden.
Het Poëziecentrum Nederland, gevestigd in Nijmegen, heeft speciaal voor deze editie een aantal dichters gevraagd te reageren op het werk van een kunstenaar naar keuze. Ik vind dit soort multidisciplinaire projecten altijd erg interessant. Zo werd ik in 2009 gevraagd door kunstenaar Nancy Demeester om in gedichten te reageren op haar kunstwerken die in de tentoonstelling Godenspijs in taal en teken in Ieper werden getoond. En dit jaar ben ik verbonden aan het project Raamwerk | Dichtwerk waar 20 dichters gedichten gaan schrijven bij 20 kunstwerken op ramen in Rotterdam bij de NE studio’s.
Maar terug naar ‘het oog dat vangt’. Zoals gezegd betreft het hier 10 kunstzinnige foto’s en 10 daarbij geschreven gedichten van Saskia van Leendert. Saskia van Leendert (1972) is dichter, therapeut en mindfulness trainer. Haar gedichten werden gepubliceerd in diverse tijdschriften en bloemlezingen en ze won een aantal poëzieprijzen onder andere in Nieuwegein en Zeist. Na de bundels ‘Hoe zij mij leest’ (2009), ‘Een doodgewone donderdag’ (2012) en ‘Restwarmte’ (2021) is er dus nu nieuw werk.
In ‘het oog dat vangt’ associeert van Leendert in haar gedichten op de kunstfoto’s van Van Middelkoop. Deze foto’s van vormen, kleuren en structuren zijn op twee na ‘Sea and bulbfields’ en ‘Ooypolder hoog water’ niet echt te duiden. Het is bij deze acht foto’s aan de fantasie en creativiteit van de dichter wat zij erin ziet. Dat kan zijn een vertaling van het getoonde zoals in het gedicht ‘variaties van verval’ of een interpretatie zoals in het gedicht ‘Uggianaqtuq’ wat in het Inuit zoveel betekent als ‘onverwacht of op een onbekende manier gedragen’ meestal gebruikt om het weer te duiden.
Een aantal gedichten gaan over landschappen maar het gedicht waarbij een landschap is te zien op de foto ‘Warming-up’ bij de foto ‘Ooypolder hoog water’ gaat dan weer over overleven en klimaatverandering. Zoals gezegd is het een kleurrijk, mooi uitgegeven bundeltje dat ik met plezier gelezen en bekeken heb.
.
Warming-up
.
Vooruitzien is heersen over de tijd
die komen gaat, als het moet
jarenlang tegen de stroming in.
.
Op een dag zoek je met droge lippen
naar land en je rotsvaste geloof vertelt je
dat ergens in het water het wijken begint.
.
Tot die tijd bouw je een ark
die bij vloed blijft drijven.
.
Foto- en Poëzieproject
Stad Genk
.
Afgelopen maand was in het stadhuis en de bibliotheek van Genk (België) de tentoonstelling te zien van het foto- en poëzieproject voor Genkse senioren. Het thema van deze editie was klimaatverandering en, zoals ze zelf stellen, “werd dit onderwerp vastgelegd vooraleer verschillende rivieren na enorme regenval delen van Wallonië kolkend overspoelden”.
Deze veertiende jaargang van het foto- en poëzieproject leverde een verzameling van beelden en gedichten op over klimaatverandering. Alles samen stuurden 36 Genkenaren 160 foto’s en twaalf gedichten in. Een zeskoppige jury haalde er de pakkendste inzendingen uit en balde die tot een tijdloze aanklacht tegen klimaatonverschilligheid. Een van de twaalf gedichten die werden ingezonden is van Lina Gabrielli en is getiteld ‘Ons klimaat laat niemand koud’. Voor alle foto’s en gedichten kijk je hier.
..
Ons klimaat laat niemand koud
.
Verbonden door de trillingen van het universum,
wordt de mensheid wakker geschud.
Moeder aarde schenkt ons een cocktail
aan gebeurtenissen, kantelpunt is bereikt,
we bekennen schuld.
Zonder angst, woede, komen we in actie,
veranderen onze wereld.
Moeder aarde verbindt alle zielen.
Ze vergeeft en omarmt ons teder, liefdevol.
Blijft leven schenken, eeuwigdurende symbiose
van leven en dood zal blijven plaatsvinden,
indien we in verbinding blijven
met de trillingen van het universum.
Foto: Lydia Szymczak
Klimaatwakers
Vannacht tussen 00.00 en 02.00 uur
.
Tijdens de gehele formatieperiode van het (nieuwe) kabinet, wordt er door de klimaatwakers gewaakt voor het klimaat. Overdag bij het Catshuis in Den Haag en ’s nachts vanuit woonkamers door heel Nederland. De klimaatwakers vragen hiermee aandacht voor de klimaatproblemen en de formerende partijen om de hoop op een leefbare toekomst niet te laten uitdoven. De Klimaatdichters https://woutervanheiningen.wordpress.com/2020/07/28/klimaatdichters/ waar ik mij als dichter ook bij heb aangesloten, hebben dichter Alex Gentjens gevraagd om een aantal klimaatdichters te vragen voor een nachtelijke wake.
Omdat ik het niet alleen een belangrijk onderwerp vind maar ook omdat ik het leuk vind om me als klimaatdichter ook in te zetten, heb ik me aangemeld. En op donderdag 3 juni (vandaag) is het dus zover. Vanaf 20.00 uur tot 08.00 uur op 4 juni zullen steeds in blokken van twee uur, de volgende dichters waken en live te zien en te horen zijn.
.
3 juni
20.00 – 22.00 : Heidi Koren (stadsdichter van Nijmegen)
22.00 – 00.00 : Alex Gentjens
4 juni
00.00 – 02.00 : Wouter van Heiningen
02.00 – 04.00 : Martin Aart de Jong
04.00 – 06.00 : Marion Steur
06.00 – 08.00 : Willemijn Kranendonk
.
Op de website van de Klimaatwakers kun zien wat er allemaal gedaan wordt en via de website https://deklimaatwakers.nl/ kun je live online naar de klimaatdichters van dienst kijken en luisteren.
Wat ga ik doen in de twee uur die me zijn toegewezen. Uiteraard heel veel poëzie met jullie delen. Vooral over het klimaat, de natuur en dergelijke maar ook met gedichten van mijn favoriete dichters, informatie over waar ik als dichter en organisator mee bezig ben, gedichten van andere klimaatdichters en ik zal wat muziek draaien. Ik zal plaats nemen voor mijn boekenkast en als het lukt wil ik een open verbinding leggen met mijn twitteraccount @wvanheiningen om mogelijke verzoeken in te willigen (mits ik de gedichten voor handen heb uiteraard maar met ca. 12 meter poëzie moet dat wel lukken).
Dus heb je nou echt niks te doen tussen middernacht en 02.00 uur (en daarvoor of daarna) maak dan verbinding en ondersteun de klimaatwakers.
Hieronder een gedicht van collega klimaatdichter Johannes Lievens (2001). Lievens is masterstudent Woordkunst aan het Conservatorium in Antwerpen. Zijn zoektocht naar mogelijkheden tot verzet vindt plaats op straat, op het podium en op papier.
Wil je meer lezen over hoe Willemijn Kranendonk tot het klimaatdichterschap kwam, klik dan hier https://hardhoofd.com/verandering-kan-klein-beginnen/
.
onder ons
vergeten
onsmeeldraden
onsveenlijken
onslateherfst
onszwarezon
in onze valversnelling
waarin alles
mee
valt
klim ik
tak tot tak
de regen in
kijk op
dat de aarde niet soms denkt
laat ons los
.
ZICHTBAAR ALLEEN 