Site-archief
Zonder lidwoord
Sluitende man I
.
Poëzie komt in vele vormen. Zo is er de vorm waarin lidwoorden volledig of vrijwel volledig worden weggelaten hetgeen, in mijn beleving, het gedicht vaak een mate van afstandelijkheid meegeven. Dichten zonder lidwoorden is niet niet domweg lidwoorden weglaten waar je die normaliter zou schrijven, het is ook zoeken naar alternatieven, naar wegen om zonder lidwoorden toch dat te kunnen schrijven wat je wil schrijven.
Ik weet dat er dichters zijn die bijna niet anders meer kunnen of willen. Ik blijf het met enige verbazing lezen. Een mooi voorbeeld dat ik zeker kan waarderen is het gedicht ‘Sluitende man I’ van dichter Piet Gerbrandy.
Piet Gerbrandy (Den Haag, 1958) is dichter, classicus en poëziecriticus. Hij ontving voor zijn werk verschillende literaire prijzen waaronder de Jan Campert-prijs en de Herman Gorterprijs. Over zijn bundel ‘Kreukmonden opgevuld met gelei schreef Wiel Kusters begin dit jaar:
“Zijn experimentele, atonale poëtica heeft niet alleen symbolistische trekken maar is ook sterk verwant aan de poëzieopvattingen van hermetisch genoemde dichters als Hans Faverey, Cees Nooteboom en Kees Ouwens.”
Misschien niet de meest eenvoudige poëzie om te lezen maar wel poëzie waar je op kan kauwen en waarvan de schoonheid langzaam tot je komt.
.
Sluitende man I
Te midden van jaarloze flessen tast
schrander de gymnasiast naar contact in een muur
want aantocht van mensen is denkbaar.
Uit rokzak puilt een zinderende schuimkraag.
Staat kroegjool op springen, het lekt
in zijn aards gewelf – ach daar velt hem
vonkende stroom, stuipt zijn hart.
In baaierd van zwam zal zijn rotting
geknakt, hoge zijden gedeukt nog wat liggen.
Hij leeft. Hij vermoedt dat hij leeft.
Hij wendt zich van veel dingen af die zijn.
En sluitende man kiest hij vrouw
om aanspreekbaar te blijven.
.
Met dank aan gedichten.nl
Kopland in het laboratorium
Experimenten met taal (en dichters)
.
Op de website van de Radboud Universiteit kwam ik een bijzonder lezenswaardig artikel tegen over een experiment bij het Max Planckinstituut voor psycholinguïstiek over de taal van dichters.
De onderzoekers Mauth, Baayen en Schreuder hebben niet echt een hypothese: de experimenten hebben vooral een verkennend karakter. Ze zijn bij hun ontwerp van de tests uitgegaan van de houding die dichters tot de taal aannemen. Baayen: “Ze lezen, herlezen, voelen en proeven de woorden. Ze laten associaties in zich wakker worden.”
In dit artikel wordt Rutger Kopland gevolgd bij het afnemen van de tests en daarna. De theorie van de onderzoekers stelt dat de lexical connectivity bij dichters groter is. Het lexicon in het brein lijkt nog het meest op internet, met allemaal hyperlinks die alsmaar verder kunnen worden uitgebouwd. Geoefende taalgebruikers zouden meer verbindingen maken, aldus de theorie.
Maar Kopland heeft zijn twijfels over de gemaakte aannames bij de eerste test. Een uitspraak over dé dichter, dé poëzie kunnen de proeven niet doen. De bestaande dichtstijlen lopen te veel uiteen. Aan de test deden 15 dichters mee waaronder Tsead Bruinja en Piet Gerbrandy.
Van het tweede experiment heeft hij hogere verwachtingen. Hierin moeten de dichters in korte tijd bepalen of woordcombinaties ook in betekenis overeen komen. De schoonheid van poëzie schuilt immers vooral in onverwachte betekenisvalkuilen. De dichter speelt met afgesproken betekenisregels, overtreedt ze. Met open ogen en niet in een roes. Dat maakt dichten leuk. Maar daartoe moet een dichter de taal door en door kennen. Zich zeer doordacht afvragen wat een woord betekent. Zich verwonderen dat het woord een betekenis heeft. Dat is Koplands materiaal.
Interessante materie voor wie zich met dichten en dichters bezig houdt. Kopland citeert aan het eind van het interview met hem de beginregels van het gedicht ‘Boomgaard’ uit ‘Een man in de tuin’ uit 2004.
.
Boomgaard
.
Woorden weten van zichzelf niet waarvoor ze
gemaakt zijn — en zo is het met alles in de wereld
niets weet waarvoor het er is
en ook wij weten het niet
.
Ik kijk door het raam de boomgaard in en zie hoe
woorden voor vogels, bomen, gras, voor wat er is daar
daar niets betekenen en ook de boomgaard zelf
heeft geen betekenis
.
In mijn hoofd zoekt iemand naar woorden voor
iets dat nog geen gevoel is en nog geen gedachte
.
en langzaam begin ik te voelen en te denken
dat ook de boomgaard daarnaar zoekt — dat wij
hetzelfde zoeken, de boomgaard en ik
.
Het hele artikel lees je hier: http://www.ru.nl/@688775/pagina/
Bermtoeriste
Hester Knibbe
.
Na afgelopen dinsdag benoemd te zijn tot stadsdichter van Rotterdam was de koek nog niet op voor Hester Knibbe deze week. Woensdagavond werd in een drukbezochte Kunsthal bekend dat ze ook nog eens de VSB poëzieprijs heeft gewonnen met haar bundel ‘Archaïsch de dieren’. Genomineerden waren Piet Gerbrandy, Alfred Schaffer, Hester Knibbe, Peter Verhelst en Sasja Janssen.
Volgens de jury stelt Knibbe in haar bundel grote levensvragen op een “stevige, klankrijke en hedendaagse” manier, zonder dat ze “bezwijken onder hun eigen gewicht”. Zo gaat het bijvoorbeeld over de vraag waarom de mens op aarde is of over hoe we de doden kunnen herdenken. “Antwoorden zijn er niet te vinden in deze gedichten; de goden geven niet thuis”, aldus de jury van de VSB poëzieprijs.
Hester won met haar bundel een prijs van € 25.000,- en een glassculptuur.
Van haar hand een ouder gedicht uit 2009 verschenen in Het Liegend Konijn met als titel ‘Bermtoeriste’.
.
Bermtoeriste
Men houdt het oog steeds op de weg gericht
niet op de berm waarin ik ooit bij toeval werd
gedropt en nu verwijl als vreemde
deftigheid. Ik sta hier in een soort
verlatenheid en niemand in de weg, men
sjeest langs mij, ik word niet opgemerkt. Behalve
soms door iemand die zich niet fixeert op eigen
pad, mij plots gewaarwordt, afstapt, zich aandachtig
naar mij overbuigt, verrast betast en
concludeert: ach wat een zeldzaamheid, o
delicate kelk, dat je hier
zoiets ziet! Kijk, dan
verheug ik mij, verwelk ik niet voor niets
.
Met dank aan gedichten.nl
Poëzie en Prozaroute
Op de pedalen van het woord
.
Poëzie & Proza-fietsroute Oost-Achterhoek
Fietsroute van 70 km vanuit Bredevoort langs diverse plekken in de Oost Achterhoek, waarover Poëzie en Proza is geschreven.
De routebordjes zijn voorzien van een afbeelding van een boek met pennenveer. Vanuit Boekenstad Bredevoort voert de route langs diverse plekken in de Oost-Achterhoek, waarover poëzie en proza is geschreven. De route kan bij ieder routebordje worden gestart, waaronder die bij zes Toeristische Overstappunten (TOP’s).
.
Routeboek
Het 192 pagina’s tellende routeboek Op de pedalen van het woord maakt deel uit van de Poëzie & Proza-route. Naast een routekaart bevat het boek ruim zestig teksten, die samen een pittig mengsel vormen van gedichten en prozafragmenten uit heden en verleden.
Ze zijn ontleend aan gedichten- en verhalenbundels, romans, liederen of toneelstukken en afkomstig van landelijk of Achterhoeks bekende schrijvers en dichters, zoals Gerrit Komrij, Maarten ’t Hart, Drs. P, Joost van den Vondel, Gerrit Achterberg, Piet Gerbrandy, Hans Keuper en Henk Krosenbrink. De teksten zijn opgetekend in het Nederlands uit de 17e tot en met 20e eeuw of het Achterhoeks dialect. Ook teksten in het Engels en Duits worden gebruikt.
Door de teksten onderweg in een passend decor te lezen, krijgen ze extra zeggingskracht en diepgang. De lezer kijkt als het ware mee over de schouder van de auteur en ontdekt zo de inspiratiebron van de literaire tekst.
Het routeboek Op de pedalen van het woord is verkrijgbaar bij de VVV-kantoren en boekhandels in de (Oost) Achterhoek en kan ook besteld worden via e-mail info@achterhoektoerisme.nl
.
Luisterlocaties
Onderweg zijn er drie locaties waar zogenaamde luisterplekken zijn ingericht. In het routeboekje zijn, naast alle literaire teksten, ook verscheidene cultuur-historische wetenswaardigheden opgenomen.
De luisterlocaties zijn Herberg Erve Kots (tussen Lievelde en Groenlo), Restaurant Sevink Mölle (tussen Meddo en Winterswijk) en Uitspanning De Woord in Winterswijk-Corle.
.
Twee dagen
Gezien de lengte van de fietsroute en het grote aantal stoppunten onderweg, raden de initiatiefnemers aan, de route te fietsen in twee dagen of via de bijgeleverde routekaart een routeverkorting te nemen.
.
Initiatief
De Poëzie & Proza-fietsroute Oost Achterhoek is een initiatief van het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme en gerealiseerd in samenwerking met het Achterhoeks Bureau voor Toerisme, Recreatieschap Achterhoek-Liemers, Bredevoort Boekenstad, Staring Instituut, Stichting Achterland en Hans Mellendijk.
.
De goddelijke vonk
Luisterboek op cd’s
.
Met Sinterklaas kreeg ik twee cd luisterboeken waarvan er een de 3 cd luisterbox is van uitgeverij Rubinstein ‘De Goddelijke vonk’, gesprekken met dichters uit het NPS radioprogramma Kunststof. Op deze drie cd’s gesprekken met 18 dichters waaronder Esther Jansma, Rogi Wieg, Rutger Kopland, Judith Herzberg, Jan Eijkelboom, Diana Ozon, Gerrit Kouwenaar en Simon Vinkenoog. De interviewers zijn Petra Possel, Jellie Brouwer en Frénk van der Linden.
Jullie begrijpen dat ik hier heel blij mee ben. Top interviewers en prachtige dichters. Toen Kunststof in 2003 de Zilveren Reiss Microfoon voor beste radioprogramma won, meldde het juryrapport: `Wars van obligate vraagjes praten Jellie Brouwer, Frénk van der Linden en Petra Possel met hun gasten. Snel, goed geïnformeerd, prikkelend en ad rem zorgen ze dagelijks voor een aangenaam, soepel uurtje radio’
Dat Kunststof geen eendagsvlieg was, bleek een jaar later toen het programma werd onderscheiden met de Marconi Award, alweer voor beste radioprogramma. Inmiddels heeft Kunststof een vast publiek weten op te bouwen van ca. 100.000 vaste luisteraars.
Kortom een heel mooi cadeau. Wil je deze cd’s ook hebben dan kan dat voor een wel heel klein prijsje (€ 2,-) liggen ze bij de Action.
.
Dichten als morele opdracht
Piet Gerbrandy
.
In de Volkskrant van afgelopen zaterdag staat een interessant artikel over de dichter Piet Gerbrandy. Hierin zegt hij o.a. “Poëzie zet een kleine groep lezers aan het denken en hopelijk is het effect sterk genoeg om als kringen op het water uit te dijen. Iedere kunstenaar werkt, als het goed is, mee aan het grote culturele project van bewustwoording, aan vergroting van sensitiviteit, intellectuele groei en uiteindelijk politieke actie. Ik zie mijn bijdrage daarin als een morele opdracht”
En over poëzie als kunstvorm: “Ik denk dat poëzie voor een potentieel zo marginale kunst echt een behoorlijk mooie positie in de maatschappij heeft”.
.
In het Kunsten katern van de zaterdag krant van 15 september.
Hieronder een gedicht van Piet Gerrandy met dank aan Gedichten.nl
.
Geen griepje, nee liever steriele
.
Geen griepje, nee liever steriele
slangen door de neus, haperende
symbolen op een schermpje, op de walkman
.
die doorschreeuwt als ik niet meer hoor,
My Favourite Things. Zo wil ik dat het gaat:
weloverwogen en onopgemerkt.
.
Anonymous, particulier verzekerd.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 