Site-archief
Je rug
Rutger Kopland
.
Of ik niet aan Valentijnsdag doe op dit blog? Jawel hoor maar eigenlijk zelden op 14 februari. Dichten over de liefde kan en mag altijd. Dus ook daags na Valentijnsdag. Zoals Rutger Kopland (1934-2012) in zijn gedicht ‘Je rug’ uit de bundel ‘Geluk is gevaarlijk’ een keuze uit de gedichten, uit 1999. Oorspronkelijk verscheen dit gedicht in de bundel ‘Geduldig gereedschap’ uit 1993.
.
Je rug
.
Tot ik je rug zag – alsof je iets wilde met mij
.
daarom streelde ik met mijn ogen je rug
ach, hoe lang al kende ik die
ik wilde het niet denken deze gemeenplaats
maar het waren mijn ogen die dachten
alles in ons is geschiedenis alles
er moet zelfs een tijd zijn geweest waarin wij
nog niet eens bestonden, zo lang al
ik wilde je rug strelen zonder mijzelf te zoeken
onder je huis en ook jou zocht ik daar niet
wij zijn daar onvindbaar
liefde is een woord voor iets anders
dan ik zocht, niet de liefde heeft ons gemaakt
wij zijn gemaakt met onverschillig aandachtig
geduldig gereedschap, hetzelfde
dat ons weer afbreekt
we kennen de zwijgende anatomische prenten
die laten zien hoe het is
de witte wervels en ribben en schouderbladen
de witte weerloze krekel
waarmee het begint en ophoudt
daarom streelde ik met mijn ogen je rug
.
Poste Restante
Ellen Warmond
.
In vakantietijd wil ik nog wel eens een ansichtkaart versturen (noem me ouderwets) omdat ik weet dat een kaartje altijd wordt gewaardeerd. Als een kaart of een poststuk vroeger niet bezorgd kon worden dan werd zo’n poststuk bewaard op het postkantoor tot de geadresseerde het kwam ophalen. Dat werd Poste Restante genoemd. Een term die door de manier van post versturen (steeds meer digitaal of, wanneer de geadresseerde niet thuis is via de buren of een afhaalpunt) uit dreigt te sterven.
In 1979 schreef dichter Ellen Warmond (1930 – 2011) nog een gedicht met de titel Poste Restante in haar bundel ‘Tegenspeler tijd’ Een keuze uit de gedichten.
.
Poste Restante
.
Geen enkel woord
geen enkel gedicht
is hier tegen bestand mijn handen
verzenden onbestelbare
telegrammen medeleven
loketten stilte gaan
tussen ons dicht het is
bijna niet langer te dragen
.
in de vitrine van je ogen ligt
de brief die nooit werd afgehaald
vanavond weer ter inzage
.
Beetje praten
Huub Oosterhuis
.
De Nederlandse dichter Huub Oosterhuis (1933) is bij velen bekend als theoloog, ex-jezuïet en uitgetreden priester. Zijn naam is verbonden aan de modernistische tendensen binnen de Nederlandse kerkprovincie na het Tweede Vaticaans Concilie en de daarmee gepaard gaande polarisatie tussen modernisten en behoudsgezinden. Hij publiceerde een groot aantal liederen en gedichten en beïnvloedde de modernistische denkbeelden over liturgie en kerkelijk leven in Nederland.
Toch is ook zijn staat als dichter en tekst- en liedschrijver groot. Zo ontving hij meerdere prijzen voor zijn poëzie waaronder de Herman Gorterprijs voor de bundel ‘Groningen’ in 1962 en de Anne Frankprijs in 1963. Hij debuteerde in 1961 als dichter met de bundel ‘Uittocht’ en in de jaren tot nu publiceerde hij verschillende poëziebundels waaronder een aantal met Christelijke gedichten.
In 2003 verscheen, naar aanleiding van zijn zeventigste verjaardag de bloemlezing ‘Een maal zeventig’ een keuze uit de gedichten. Uit die bundel nam ik het gedicht ‘Beetje praten’.
.
Beetje praten
.
Wanneer ik oud ben leg me in een laatje
als een brief een witte steen.
.
Witte stenen horen
aan een Zuid-Frans strand.
.
Leg me aan een Zuid-Frans strand dan
op de vloedlijn.
.
Of ik leg je in een doosje
een gedroogde raadpleeg roos
een uitgebloeid horloge –
als je oud bent.
.
Als ik oud en bijna dood ben
maar nog niet
leg me aan de zonnenavel
waar het licht door stroomt
mijn ogen in.
.
Maar dat kan je niet betalen
veel te laag verzekerd – arme ouwe.
.
Tatoeëer me in je schouder
draag me op je rug.
.
Dat zal ik.
.
Ja dat zal je, ja je zal me –
.
Als een zegel op mijn hart.
.
Ansichtkaart
Rutger Kopland
.
Nu iedereen gedwongen zijn leven heeft moeten aanpassen aan de nieuwe omstandigheden waarin de wereld verkeert, waarin er massaal thuis wordt gewerkt, waarin collega’s, vrienden en familieleden elkaar soms weken lang niet kunnen zien is er altijd een manier om toch te laten weten dat je aan elkaar denkt. En dan bedoel ik niet het telefoneren, appen, mailen of digitaal vergaderen via één van de vele daartoe geëigende kanalen, nee dan doel ik op het schrijven van de aloude ansichtkaart (Kleine moeite, groot plezier). Want laten we eerlijk zijn, iedereen zal toch beamen dat wanneer je een ansichtkaart in de bus vindt (en hoe vaak is dat nog) dan wordt dat altijd gewaardeerd en helemaal als er een persoonlijke boodschap op staat. Ik schreef hier al eerder over poëziekaarten (dat is natuurlijk helemaal mooi, zeker als het gedicht apelleert aan een gevoel of de boodschap van degene die de kaart stuurt) maar het kan ook gewoon een kaart zijn die je toevallig nog hebt liggen met een landschapje, een tekst, een bos bloemen of een jong hertje. Als je nou niet precies weet hoe je dat moet aanpakken, dan schreef Rutger Kopland (1934 – 2012) een gedicht met gebruiksaanwijzing dat gaat over de dilemma’s die het schrijven van een ansichtkaart met zich mee kan brengen. Oorspronkelijk verscheen dit gedicht in de bundel ‘Geduldig gereedschap’ uit 1993 maar ik las het gedicht in de Rainbowpocket ‘Geluk is gevaarlijk’ een keuze uit de gedichten van Rutger Kopland uit 1999
.
Aanwijzingen voor het schrijven van een ansichtkaart en een voorbeeld
.
Men ziet een kaart met een pleintje, in de zon
slaapt een hond, een oude man zit in de schaduw,
en men denkt, dit is wat ik zoek, ik ga schrijven.
.
Geef niet toe aan het verlangen naar waarheid,
schrijf niet waar u bent, wat u doet, wees hard,
streep door wat er staat, waarheid is altijd voorbij.
.
Beperk u daarom tot leugens, schrijf iets anders,
waar u niet bent, wat u niet doet, waar en wanneer,
zorgvuldig, het geheim van leugens zit in de feiten.
.
Men wil die kaart met dat pleintje, in de zon
die slapende hond, die oude man in de schaduw,
en men weet niet waarom, verzinkt in gepeins.
.
Geef niet toe aan het verlangen naar dat eeuwige
vragen, naar alles, wees realistisch, stel alleen
vragen die dat niet zijn en geef ook het antwoord.
.
Schrijf dus een verhaal waarin iets gebeurt omdat
het nu eenmaal gebeurde, het toeval het voorschreef,
verzin dan een oorzaak die er niet was en niet is.
.
Men blijft kijken naar die kaart met dat pleintje,
die hond in de zon, die oude man in de schaduw,
en men wordt week, voelt een glimlach, een traan.
.
Geef niet toe aan het verlangen zacht en weemoedig
te worden, laat uw gevoel achterwege, het gaat
om alles, behalve om u, het gaat om die kaart.
.
Wees dus humoristisch, behalve als het niet kan,
wees het echter ook dan en verscheur wat u schreef,
humor is streng, zij laat niet met zich spotten.
.
Schrijf dus b.v.: Hier, Augustus, Geliefden, hier
is een kaart, zien jullie dat pleintje, die hond
die slaapt in de zon, die oude man in de schaduw,
.
wat wil het toeval, dit pleintje, die zon en die
schaduw, die hond en die man, ik lig te slapen in
mijzelf, ik zit te zitten in mijzelf, alles ben ik,
.
ik weet het, je leest het wel vaker, je kunt geluk
niet ontlopen, het haalt je in, waar je ook gaat,
zo is het, maar ik zelf weet van niets, jullie X.
.
De twee apen van Bruegel
Wisława Szymborska
.
In een aantal supermarkten staan tegenwoordig boekenkasten waarin je je oude boeken mag achterlaten. Je mag ook boeken uit deze boekenkasten meenemen. Eufemistisch worden deze boekenkasten ‘bibliotheek’ genoemd, waar ze dat vandaan halen is me een raadsel. Het heeft werkelijk niets met een bibliotheek te maken.
In deze kasten staan veelal oude en onleesbare boeken tussen wat modernere maar kapot gelezen boeken. Het lijkt dan ook meer op een dumpplaats van oude boeken dan op de uitgebalanceerde en actuele collecties die bibliotheken te bieden hebben.
Toch kan ik het niet laten er even een blik in te werpen als ik er een tegenkom. Zo ook vorige week. Tussen de al genoemde oude en oninteressante boeken (zelfs een aantal titels die ik in de jaren ’80 las voor mijn Engels lijst) stond dit keer zomaar wel iets van waarde (voor mij). Weliswaar onder de koffie spetters maar toch: ‘Uitzicht met zandkorrel; een keuze uit de gedichten’ van Wislawa Szymborska in een vertaling van Gerard Rasch.
Het leuke aan dit boek is nog wel dat de vorige eigenaar met potlood van alles bij de titels van de gedichten in de inhoudsopgave heeft geschreven. Nog leuker is het dat hij of zij voorin het boek een getypte (met een ouderwetse typemachine) lijst heeft geplakt met ‘het ABC van de mijns inziens beste gedichten’. Dat het er net iets minder zijn dan de helft van alle gedichten in de bundel maakt het vooral curieus.
Ik ben toch blij met deze bundel, Szymborska (1923 – 2012). Ze behoort tot de belangrijkste dichters van haar generatie in Polen en is een van de meest gelezen én gelauwerde dichters van deze tijd. Uit de bundel ‘Uitzicht met korrel’ heb ik voor het gedicht ‘De twee apen van Bruegel’ gekozen (hoewel dit gedicht niet op het lijstje van de vorige eigenaar staat), vooral omdat de eindexamenperiode op dit moment gaat beginnen in mei.
.
De twee apen van Bruegel
.
Zo ziet mijn grote eindexamendroom eruit:
twee apen zitten aan de ketting voor het raam,
buiten waait de hemel voorbij
en baadt de zee.
.
Ik leg examen af in de geschiedenis van de mensen.
Ik stotter en modder.
.
De ene aap, die me aanstaart, luistert ironisch,
de andere doet alsof hij dut –
maar wanneer op een vraag een stilte volgt
zegt hij me voor
met een zacht gerammel van zijn ketting.
.
Gerrit Achterberg
Het weerlicht op de kimmen
.
Vorige week heb ik bij een winkel in tweedehands goederen (en op dat moment veel poëzie) een paar zeer aardige verzamelbundels gekocht. Een daarvan was ‘Het weerlicht op de kimmen, een keuze uit de gedichten’ van Gerrit Achterberg, een herdruk uit 1988 van Querido.
Sinds ik in de ontmoetingskamer van museum het Dolhuys in Haarlem ( Nationaal museum van de psychiatrie) een ‘pop’ van Achterberg tegenkwam en me wat meer in hem heb verdiept is het één van mijn favoriete dichters.
De ontmoetingszaal was tussen 1800 en 1850 een ziekenzaal waarin men kon doodgaan. Men leverde daartoe een loden penning in. Daar komt het spreekwoord ‘het loodje leggen’ vandaan. Tegenwoordig staat de zaal vol met poppen van bekende mensen die te maken hebben met de relatie creativiteit – gekte zoals Gerrit Achterberg.
Uit de bundel het bekende maar prachtige gedicht dat Achterberg schreef in 1962 over Den Haag ‘Passage’.
.
Passage
Den Haag, stad, boordevol Bordewijk
en van Couperus overal een vleug
op Scheveningen aan, de villawijk
die kwijnt en zich Eline Vere heugt.
Maar in de binnenstad staan ze te kijk,
deurwaardershuizen met de harde deugd
van Katadreuffe die zijn doel bereikt.
Ik drink twee werelden, in ene teug.
Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.
In de passage krijgt de klank een hoog
weergalmen en omlaag een fluistering
tussen de voeten over het graniet;
rode hartkamer die in elleboog
met drie uitmondingen de stad geniet.
.
Gruwelijk en zoet
Zoek de verschillen
.
De poëzie kent vele onderwerpen, behandeld lief en leed en gaat van zoet tot gruwelijk. Voorbeelden te over van mierzoete rijmpjes voor kinderen tot de Gruwelijke rijmen van Roald Dahl.
Om de verschillen in tijd en onderwerp maar eens scherp neer te zetten een gedicht of vers van Mr. Hyronymus van Alphen uit 1779 en daartegenover een gedicht Ilja Leonard Pfeijfer uit 2008. Een wereld van verschil.
.
De Perzik
.
Die perzik gaf mijn vader mij,
om dat ik vlijtig leer.
Nu eet ik vergenoegd en blij.
Die perzik smaakt naar meer.
.
De vrolijkheid past aan de jeugd
die leerzaam zig betoont.
De naarstigheid, die kinderdeugd,
wordt altoos wel beloond.
.
Touwen 6
.
Krijg toch het vet in je hartklep en zwerende klauwen.
Krijg toch een stijve erectie op reis met je moeder.
Krijg toch de impopulentie bij elk sopgeil loeder.
Krijg toch een doodwens met stevige bomen en touwen.
.
Krijg toch een buurman met drumstel en afweergeschut.
Krijg toch een lek in je boot uit de kust van Nieuw-Zeeland
Raak toch acuut aan de spuitende schijt op het naaktstrand.
Krijg toch een ex met de druipende aids in d’r kut.
.
Krijg toch een stinkende levende worm in je bier.
Krijg toch een wijf met migraine dat met je wil trouwen.
Word toch gerukt door een sabeltandtijger met klauwen.
.
Word toch gepijpt door een hongerig vogelbekdier.
Word toch geneukt in je hol door een roedel karbouwen,
tiefende tyfus en tieten met gloeiende touwen.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 