Een ‘handleiding’

.

Op zijn zeer informatieve website https://jerz.setonhill.edu/ beschrijft Dennis G. Jerz van de Amerikaanse universiteit van Settonhill (vandaar de naam van zijn website) hoe je een goed gedicht schrijft. Hiervoor heeft hij tien tips. Ik heb al vaker websites en dichters aangehaald die een soort van menu voor het schrijven van goede poëzie hadden geformuleerd maar deze wilde ik je toch niet onthouden, want Dennis G. Jerz weet waar hij het over heeft.

De tien tips voor het schrijven van een goed gedicht zijn:

1. Ken je doel
2. Vermijd clichés
3. Vermijd sentimentaliteit
4. Gebruik ‘afbeeldingen’
5. Gebruik metaforen en simile
6. Gebruik concrete woorden in plaats van abstracte woorden
7. Communiceer het thema
8. Draai het gewone om
9. Rijm met uiterste voorzichtigheid
10. Herzie, herzie, herzie

Omdat deze 10  tips waarschijnlijk niet helemaal meteen duidelijk zijn wil ik er kort bij stilstaan.

1. Als je niet weet waar je heen gaat, hoe kun je daar dan komen? Weet wat je wil bereiken voor je aan een gedicht begint. Onderzoek je een persoonlijke ervaring? Wil je ergens voor of tegen protesteren? Wil je de schoonheid van iets of iemand beschrijven? Wil je met de taal spelen om de taal? Het maakt eigenlijk niet uit welk doel het is, als je maar een doel hebt.
2. Een cliché is een woord of een combinatie van woorden die al zo vaak gebruikt zijn dat ze eigenlijk aan betekenis hebben ingeboet of deze helemaal zijn verloren. Clichés gebruiken betekent saaie betekenis. Een gedicht vol clichés is als een bord met oud voedsel: onsmakelijk.
3. Het probleem met sentimentaliteit is dat dit afbreuk doet aan de literaire kwaliteit van je werk. Als je gedicht papperig of met tranen in de ogen is, kunnen je lezers openlijk rebelleren tegen je poging om emotionele reacties in hen op te roepen. Als dat gebeurt, zullen ze stoppen met nadenken over de problemen die je wilt aankaarten, en in plaats daarvan hun energie besteden aan het proberen hun eigen kokhalsreflex te beheersen.
4. Gebruik afbeeldingen als in de zin van schilder met woorden een beeld. Gebruik daarbij al je zintuigen.
5. Een metafoor is een bewering die beweert dat één ding echt iets anders is, zoals bijvoorbeeld ‘die bokser is een gladde paling waarmee bedoeld wordt dat je hem wel kan raken maar dat alles van hem afglijdt. De definitie van een metafoor is een vorm van beeldspraak, waarbij er sprake is van een impliciete (onuitgesproken) vergelijking. Een simile is een vergelijking waarbij je zegt dat een object vergelijkbaar is met een ander object. Bij similes worden woorden als ‘zoals’ of ‘als’gebruikt.
6. Met concrete woorden als poes, rivier, glimmende ogen schets je een beeld dat de lezer begrijpt en kan plaatsen. Hij of zij kan daar verder zelf een invulling aangeven. Bij Abstracte begrippen als liefde, geluk, vrijheid en dergelijke is dat veel moeilijker. Ik  zie abstracte begrippen als containerbegrippen; je kunt er echt zoveel in kwijt dat het het gedicht alleen maar onduidelijker maakt en dus minder persoonlijk voor de lezer.
7. Een thema is gelijk aan een idee en een mening. Een thema is niet alleen maar een gebeurtenis maar ook hoe de dichter denkt over die gebeurtenis. De dichter streeft ernaar de lezer zijn/ haar thema gedurende het hele gedicht te laten zien, met behulp van literaire technieken.
8. Je hoeft geen speciaal of literair genie te zijn om goede gedichten te schrijven – het enige wat je hoeft te doen is een gewoon object, plaats, persoon of idee nemen en er een nieuwe perceptie van bedenken. Zo kan een oude vrouw in een bus een actieve senior worden die marathons loopt voor goede doelen.
9. Rijmen in een gedicht is een valkuil. Rijmen is niet alleen rijmen maar ook een metrum toepassen, muzikaliteit inbouwen. En met rijmt komt rijmdwang dat het vrije van de poëzie juist in de weg kan zitten.
10. Een gedicht is vrijwel nooit in een keer klaar. Herlees het, schaaf eraan, kijk waar je niet helemaal tevreden over bent , leg het gedicht een paar dagen weg en kijk er dan nog eens naar. Vraag mensen die kritisch kunnen kijken je gedicht te lezen. Aan een opmerking als; mooi gedicht heb je niks, goede opbouwende kritiek is veel waard en uiteindelijk ben jij degene die beslist.

Dit zijn 10 tips om tot het schrijven van goede poëzie te komen. Zelf zou ik er nog aan toe willen voegen: lees veel poëzie, dan ga je goede en minder goede poëzie vanzelf herkennen. En door poëzie te lezen ga je je eigen stem als dichter vinden. Bespreek je gedicht ook met andere dichters en ga luisteren naar voordrachten. op die manier leer je de muzikaliteit en het metrum ontdekken en beheersen.