Site-archief
Goed in het gehoor liggend
Bart Chabot
.
Afgelopen week mocht ik in mijn bibliotheek de Indische maand openen. En zoals dat gaat bij interculturele activiteiten zijn er dan altijd heerlijke hapjes. Ik heb al uit zoveel verschillende culturen de lekkerste dingen mogen proeven. Of het nu Oekraïens, Syrisch, Marokkaans, Turks, Surinaams of Indisch was, allemaal lekker. Ik begrijp de hang naar de jaren vijftig van sommige partijen dan ook echt niet. Het multiculturele leven heeft Nederland zo verrijkt zonder dat dat ten koste gaat van onze eigen tradities. Sint Maarten wordt nog altijd gevierd (ja inmiddels is het Amerikaanse Halloween groter maar dat is er bij gekomen), Sinterklaas leeft nog altijd (ik hoorde vandaag dat er weer meer Nederlanders Sinterklaas vieren. Kerstmis is al heel lang een soort veramerikaanst met sleeën en de kerstman maar nog steeds lopen kerken (voor zover ze er nog zijn) op kerstavond vol.
Nee, de tradities, feesten, gebruiken en vooral de eet- en en drinkcultuur uit allerlei verre buitenlanden zijn een verrijking. En dat begon al met de afhaal Chinees, de Shoarmatent , de Pizzeria en nu biedt de gemiddelde stad in Nederland een ruim palet aan mogelijkheden op dat gebied. Maar waarom schrijf ik dit? Dit was toch een poëzieblog? Inderdaad. Toen ik in ‘De bril van Chabot’ de mooiste gedichten van Bart Chabot (1954) gekozen door Martin Bril, uit 2008 aan het lezen was, las ik in het gedicht ‘Goed in het gehoor liggend’ de zin ‘liggen de eeuwen als spekkoek / in laagjes opgehoopt’. Spekkoek, die lekkere Indische lekkernij. En zo zie je maar, ook de taal is verrijkt met allerhande woorden, uitdrukkingen en zegswijzen die we hebben over genomen uit andere talen en culturen.
.
Goed in het gehoor liggend
.
het is een onbekommerde doordeweekse dag
half juli, komkommertijd
en ik sta
voor een grafheuvel
eentje uit de prehistorie –
voor minder kom ik mijn bed niet uit
.
de grafheuvel zelf is een markante verschijning:
een forse bult in het landschap
alsof de aarde op deze plek eergisteren
een doodsklap kreeg;
een staaltje zinloos geweld
de wilgen overwegen een stille tocht
hun burgemeester houdt straks, wie weet,
een toespraak
daarmee is alles min of meer gezegd
.
binnenin, onder de heuvel,
liggen de eeuwen als spekkoek
in laagjes opgehoopt
.
als ik me buk
diep door de knieën ga
en mijn oorschelp te luisteren leg,
vlak boven de grond
kan ik de doden horen
wroeten
.
Maaltijden
Dubbel-gedicht
.
Als het over eten gaat of maaltijden kun je in poëzie alle kanten op. Want wat te denken van het dubbel-gedicht van vandaag dat over maaltijden gaat. Aan de ene kant een ontbijt en aan de andere kant het laatste avondmaal. Twee totaal verschillende gedichten die aan elkaar gekoppeld zijn door het feit dat het hier twee dagelijkse maaltijden betreft en toch zijn ze zo anders en gaan ze feitelijk over heel verschillende zaken. Ingmar Heytze vroeg deze week op Facebook aan zijn vrienden waarom je eigenlijk een titel boven een gedicht zou zetten. Ik heb daar als antwoord opgegeven dat een titel nieuwsgierig maakt naar de inhoud van een gedicht. in dit dubbel-gedicht speelt nieuwsgierigheid een grote rol, welk aspect van de maaltijd speelt hier de hoofdrol, of speelt de maaltijd in deze gedichten eigenlijk wel een rol? Oordeel zelf.
Het eerste gedicht is van Hendrik van Teylingen (1938-1998) en is getiteld ‘Ontbijt’. Dit gedicht komt uit de bundel ‘De baron fietst rond’ uit 1966.
Het tweede gedicht is getiteld ‘het laatste avondmaal’ en is van Lucebert (1924-1994). Dit gedicht komt uit ‘Van de roerloze woelgeest’ uit 1993.
.
Ontbijt
.
Stilleven met vrouw, kind en man.
De man merkt nog niet dat hij eet.
De vrouw heeft voordat ze het weet
een stapel vaat voor zich alleen.
.
Het kind kijkt kauwend voor zich heen:
de regen is gemeen, die slaat
maar op de ruiten los zodat
het rammelt – ze huilen ervan
.
De vrouw schenkt galakoffie in,
afwezig als een koningin.
.
Haar enig majesteitsvertoon:
twaalf krulspelden, gevoegd tot kroon.
.
De rijksappel zit in zijn tas.
Hij rijst, nijgt stil en pakt zijn jas.
.
het laatste avondmaal
.
het laatste brood verkoold
de laatste dia van het avondrood
het laatste lichaam in het massagraf
het tillen van het laatste lichaam
het eerste optillen van het lichaam
ten leste het voortslepen van de laatste resten
de laatste zelfgenoegzaamheid
het rechten van de schouders
het spannen van de spieren van schouders en borst
het laatste avondmaal in het licht
van het laatste avondmaal
mooi bruin schemerlicht valt over het haar
valt over de schouders geen vlek
geen bloed aan de slapen op de geloken ogen
die door de wimpers turen naar het verkoolde brood
met een zelfgenoegzaamheid met het laatste weten
zij hebben het in de gaten de laatste gaten
hebben zij tevreden waargenomen
het grote graf is gesloten
het laatste zand erover het zand aangestampt
er tussendoor even de laatste dia genomen
rode dia dag die laatste dag
zo rood kleurde dat het leek dat de hemel
vol bloed lag vol zweet en bloed
bloed en zweet droop op de tafel
het avondmaal smaakte naar zweet en bloed
midden op de tafel stond naast het brandende broodrooster
de laatste beker leeg als een onthoofd lichaam
azijn de laatste waan van wijn
het laatste van het laatste lag
voor het oprapen maar niets meer smaakte
.
Het souper
Martinus Nijhoff
.
Op deze eerste kerstdag waarop er ongetwijfeld weer bij heel veel gezinnen en families uitgebreid gedineerd gaat worden, dacht ik dat het wel toepasselijk zou zijn om een gedicht over eten en eenzaamheid te plaatsen. Want juist op dagen als deze voelen mensen die vaak al eenzaam zijn, zich nog een tikkeltje meer eenzamer dan normaal. Ik wil iedereen dan ook een heel mooie kerst toewensen met de overweging om ook eens aan al die mensen te denken die het minder hebben, die misschien alleen zijn of weinig familie of vrienden hebben. En als het kan daar ook wat aandacht aan te besteden, door middel van een kaartje of een bezoekje.
Het gedicht dat ik hierbij heb uitgezocht is van de Haagse dichter, toneelschrijver, vertaler en essayist Martinus Nijhoff (1894 – 1953) die als taak van de poëzie zag om “iets menselijks te brengen in een ontmenselijkte, nieuwe, technologische wereld”, waarmee hij destijds zijn tijd al ver vooruit was.
.
Het souper
.
’t Werd stil aan tafel. ’t Was of wijn en brood
Werd neergeslagen uit den greep der handen.
De kaarsvlam hing lang-wapperend te branden
En ’t raam sprong open door een donkren stoot.
.
Als water woelden in den nacht den landen
Onder het huis; wij voelden hoe een groot
Waaien ons aangreep, hoe de wieken van de
Vaart van den tijd ons droegen naar den dood.
.
Wij konden ons niet bij elkaar verschuilen:
Een mensch, eenzaam, ziet zijn zwarte eenzaamheid
Dieper weerkaatst in de oogen van een ander –
.
Maar als de winden langs de daken huilen,
Vergeet, vergeet waar ons zwak hart om schreit,
Lach en stoot glazen stuk tegen elkander.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 