Site-archief
4 x 5 = 8
Christiaan Abbing
.
Als het gaat om versvormen is er een grote variëteit te vinden. Ik heb al vele malen geschreven over verschillende versvormen (te vinden onder de categorie Versvormen). Toen ik echter de versvorm 4 x 5 = 8 tegen kwam moest ik onwillekeurig denken aan Pippi Langkous. Op zichzelf had er nog best een relatie kunnen zijn tussen de twee want de versvorm 4 x 5 = 8 is laat in de 20ste eeuw ontstaan. We spreken hier eigenlijk over een vierregelig rijm, schema BBBB in pentameter. Het binnenrijm A schuift elke keer een jambe op. De oneven regels van een 4 x 5=8 beginnen met één versvoet en krijgen er telkens één bij. De even regels vullen de vijftallen aan. Regel 1 kan een trefwoord zijn, maar dit is niet verplicht.
Hier een voorbeeld van Christiaan Abbing getiteld ‘Bij de plaszak van de NS’ over de introductie van de plaszak in treinen (Sprinters) zonder WC in 2011 (die overigens in 2018 weer werd afgeschaft).
.
Bij de plaszak van de NS
.
Gemak
Is wat de Sprinter node mist:
’t Toilet ontbrak
NS verzon een list
Maar voor vertrek al sprak
De machinist:
‘Zeg op, wie heeft hier naast de zak
Gepist?’
.
Onzijn / Elftal
Versvorm
.
Drs. P. ( 1919 – 2015) was in zijn eentje goed voor heel veel verschillende versvormen die hij in zijn lange leven heeft geïntroduceerd in het Nederlandse literaire landschap. In 1983 kwam hij met de versvorm Onzijn of Elftal. Deze versvorm bestaat uit 3 maal 3 plus 2 regels, het rijmschema is abc bcd cda ee en het metrum is een pentameter (een versregel die bestaat uit vijf versvoeten) maar zoals je in het gedicht hieronder leest is dit een uitgangspunt waaraan ook Drs. P. zich niet altijd even streng hield. De titel van deze versvorm verwijst naar de inhoud en het aantal regels.
.
“Let op, ik zend een bode voor je uit.
Hij zal een weg door de woestijn je banen.
‘Maak nu de paden voor de Heer gereed’”.
.
Jesaia schreef dit om het volk te manen.
Johannes was er klaar voor, slechts gekleed
In camelhaar. Hij at woestijnsprinkhanen
.
En zei: “Wie na mij komt, die staat gereed
Voor negers, blanken en ook indianen.
Hij is de bruidegom. God is de bruid!”
.
Ik doop u vast met water, onbevreesd,
Maar hij doopt u temet met Heil’ge Geest!”
.
Rubliw
Versvorm
.
Twee voorbeelden in het Engels (in het Nederlands heb ik er geen kunnen vinden maar ik hou me aanbevolen!) van Richard Wilbur en van Lewis Turco.
.
Rubliw for Lewis
Dear Lew
All hail to you,
Old formalist, who through
Your Book of Forms inform the new.
If you can name this bloody form, please do,
before it disappears from view,
For you’re the one man who
Might manage to.
Adieu.
Rubliw for Richard
Dear Dick,
It’s quite a trick
To name the form poetic
You sent Sam Gwynn who, in the nick
Of time, included it in his panegyric
Celebrating my arthritic
Remove from the academic,
But rubliw’s a quick
Kick.
Van Inge Boulonois heb ik een Rubliw gekregen (waarvoor mijn grote dank) die ik hier graag met jullie deel:
.
Rijmpraktijk
.
Ik lijd
van tijd tot tijd,
het rijm vormt dan een strijd
waarbij ik driftig nagelbijt.
Maar als zich eindelijk na taaie vlijt
een gave rubliw heeft bevrijd,
rest er één zekerheid:
zo’n wapenfeit
verblijdt!
.
Retour
Versvormen
.
In de loop de jaren zijn al verschillende versvormen de revu gepasseerd op dit blog maar de laatste was alweer van enige tijd geleden. Daarom vandaag aandacht voor de Retour. Deze versvorm telt 3 strofen verdeelt over negen regels. De eerste strofe heeft twee regels, de tweede strofe drie regels en de laatste strofe is vierregelig. Het rijmschema is ab abc bcac en het metrum is bij voorkeur pentameter maar dat is geen voorwaarde. Het leuke van deze vorm is dat het gedicht eindigt met het beginwoord (de beginwoorden), maar dan wel in verschillende betekenis. Een voorbeeld van Drs. P. (wie anders zou je bijna denken):
.
Retour
.
Retour wil zeggen dat men weer zal keren
Van ergens naar het punt waar men begon
Rispetto
Versvorm
.
Het Rispetto (Nederlandse vertaling; eerbied, respect) is een oude Italiaanse vorm, o.a. gebruikt door Boccaccio. Uit het rispetto ontwikkelde Petrarca (1304 – 1374) waarschijnlijk zijn sonnetten gebundeld in ‘Canzoniere’ waarin 366 sonnetten staan gewijd aan Laura, een meisje dat hij op goede vrijdag in 1327 zag in de kerk van St. Claire en dat hij zijn leven lang in gedichten heeft bezongen.
Niet vreemd dan ook dat het het petrarkisme, de literaire stijl die naar Francesco Petrarca genoemd is, de stijl is waarin het verlangen naar de perfecte vrouw lyrische uitdrukking krijgt.
Het Rispetto bestaat uit tweemaal 4 regels met het rijmschema abba cddc en heeft als metrum de tetrameter. Er is ook een variatie waarbij, in het laatste schema, de tetrameter wordt vervangen door een pentameter. In dat geval spreekt men van een Heroic Rispetto.
.
Co
Fietsen maakt hij, mensen ook.
Zwart zijn zijn handen, grijs zijn haar.
Een korte broek, sandalen ook,
Zijn woorden klinken soms wat raar.
Je neemt hem zoals ie is, o zo!
Hij regelt voor de illegalen
Artsenzorg en kerkzalen.
Hij staat gewoon bekend als Co.
.
* Co was een beroepsopruier, oorspronkelijk arts en fietsenmaker, en nauw betrokken bij de opvang van witte illegalen eind jaren 90 van de vorige eeuw.
Met dank aan Wikipedia en https://sites.google.com/site/versvormen
Playlist poëzie
Ready made
.
Schreef ik eerder deze week al over de poëzie bot die uit Twitter berichten jambische pentameters filtert en daar ‘nieuwe’ready made poëzie van maakt, vandaag een idee van Taalwinkel.com (van Martine Winkel) over een vorm van ready mades; De playlist ready made.
Wat is een playlist ready made?
Je neemt je playlist van Spotify, ITunes of elke andere playlist met titels van liedjes die je hebt en je selecteert daar titels uit waarmee je een ‘gedicht’ maakt.
Ik weet dat niet iedereen dit als poëzie zal zien maar als je uitgaat van het idee dat poëzie een ‘spelen met taal is’ dan kun je je hier vast iets bij voorstellen.
Hieronder het voorbeeld dat Martine op haar website heeft gepubliceerd.
.
Hello, you beautifull thing (Jason Mraz)
Treat me like fire (Lion baby)
Inner smile (Texas)
Wish you were mine (Philip George)
I got you (Duke Dumont)
Talking body (Tove Lo)
Untouched (The Veronicas)
Like lust (Movement)
Break the cycle (You + Me)
Breathe this air (John Hopkins)
Follow the sun (Xavier Rudd)
The time is now (Moloko)
.
Op basis van de lijst Nederlandstalige parodieën op Engelstalige nummers heb ik zelf een ready made gemaakt. Misschien een ietwat obscure play list maar je ziet er valt best wat mee te doen.
Ik heb mijn dag niet vandaag (Andre van Duin)
Ik ben verkouwen (Snip)
Tsjongejonge (WC Experience)
De nies in de neus (Frank Dingenen)
Dat is niks voor mij (Bertus Staigerpaip)
Neem een ander in de maling (Ome Henk)
Houtochdiekop (Dingetje)
Nee daar trappen we niet in (Vader Abraham en de ruimte smurfen)
Hou je kop! (Bertus Staigerpaip)
Praat geen poep (Dingetje)
Klaar of niet (De Foetsies)
Droplul (Skoep)
Dorsimbra
Versvorm
.
De Dorsimbra is ontwikkeld door Frieda Dorris, Robert Simonton en Eve Braden (dorsimbra is een samenvoeging van de eerste drie letters van hun namen.) en bestaat uit drie coupletten van elk vier regels:
Het eerste couplet bestaat uit vier regels, als in een Shakespearesonnet (pentameter en rijmschema abab). Het tweede couplet zijn vier korte en pittige regels in vrij vers. Het derde couplet bestaat dan weer uit vier regels in pentameter en blank vers; de slotregel is gelijk aan de beginregel.
Het overlopen van de zinnen van het ene naar het andere couplet en binnenrijm (binnen halfrijm) kunnen helpen de innerlijke samenhang te versterken.
Hieronder een mooi voorbeeld.
.
De pandabeer maakt veel gevoelens los:
Die zwarte vlekken in die witte kop
Dat kleurt zo prachtig bij het bamboebos
En dan dat neusje als van zoete drop!
.
En dat loopt de godganselijke dag
Bamboevretend en
Slingerschijtend
Rond te sloffen!
.
Wat is dat nou voor specialisatie,
Alleen maar bamboe eten en niets meer?
Zo vraag je om extinctie, stommeling!
De pandabeer maakt veel gevoelens los.
.
.
En nog een voorbeeld van Jane Shlensky: Wordless.
.
Wordless
He sculpted always looking in the clay
for something living scratching its way out,
some spirit trapped in earth, with lots to say
His hands would free its voice and let it shout.
.
She watched him
mumbling at work
with chatty clay
or sullen stone.
.
Her pots spun outward opening their lips,
revealing silent smiles and muted tones,
her pots in quiet dignity stood still.
He sculpted always looking in the clay.
.
Met dank aan http://poeticbloomings.com/ en https://sites.google.com
Dizain
Versvorm
.
Dit keer de Dizain als versvorm. Nee niet een verbastering van Design maar een van oorsprong Franse versvorm die je nog maar heel weinig tegenkomt.
De Dizain bestaat uit 10 regels met een rijmschema abab bccd cd en heeft als metrum de Pentameter.
Gedicht naar aanleiding van een bericht dat langer zwangerschapsverlof op de helling staat.
.
Het parlement had het zo goed bedacht:
Zwanger moet je rustig kunnen wezen,
Maar goedkeuring wordt er niet meer verwacht,
D’r is twijfel aan uitvoerbaarheid gerezen.
.
De Europese Raad is ingelezen
En vindt het voorstel veel en veel te duur.
Dat is voor nauw betrokkenen wel zuur,
Maar ja, dan hadden zij niet moeten kezen!
.
Het voorstel werd gedaan in heilig vuur,
Maar eerst maar eens de crisis nu genezen!
.
Douzijn
Versvorm
.
De douzijn is een versvorm die begin eenentwintigste eeuw geïntroduceerd werd door Frits Criens en inmiddels enige navolging heeft gevonden. Het douzijn is een twaalfregelig gedicht bestaande uit twee vijfregelige strofen en tot slot een distichon ( een gedicht of een strofe van een gedicht van twee regels). De eerste strofe wordt in de tweede strofe gespiegeld.
Rijmschema: abaab babba cc
Metrum: Pentameter
.
Een voorbeeld van Frits Criens uit De tweede ronde (2007)
.
Afvalrace
.
Vandaag kwam ik mijn ex op fitness tegen
Het eerste weerzien sinds een jaar of tien
Zij was niet echt tot een gesprek genegen
Haar nieuwtjes waren hopeloos belegen
En zij was erg afwezig bovendien
.
Haar huid leek een gedroogde appelsien
En had een vale lijkenkleur gekregen
Van ronde vormen was niets meer te zien
Was zij intussen ernstig ziek misschien
Hoeveel, vroeg ik me af, zou zij nog wegen
.
Ze leek wel terminaal, de arme stakker
Maar zei, toen ik dat vroeg: Ik sonjabakker
.
Lobbertang
en de notlebbarg
.
Al eerder schreef ik hier over bijzondere versvormen (meestal light verse en vaak bedacht door Drs. P.) als de hexaduade, de villanelle en de Katja. Vandaag de Lobbertang en de notlebbarg.
De lobbertang is, net als de grabbelton in principe een vijfregelig versje (pentameter, abaab, waarbij a vrouwelijk en b mannelijk rijm). Het laatste rijmwoord bevat alle letters drie in de voorafgaande rijmwoorden optreden. Als uitbreiding boven de grabbelton, geldt als eis dat het eerste rijmwoord een anagram van het laatste is.
De grabbelton is een vinding van Drs. P. De notlebbarg is nog moeilijker te maken want hierbij is het eerste rijmwoord een palindroom van het laatste rijmwoord.
Hieronder een voorbeeld van een notlebbarg van Drs. P.
.
O, mocht ik dat moment weer eens doorleven
.
Meer voorbeelden van de labbertong en andere light verse versvormen lees je op http://www.hetvrijevers.nl
.
ZICHTBAAR ALLEEN 