Site-archief
Bestemming bereikt
Edwin Fagel
.
Dat poëzie spelen met taal is mag duidelijk zijn. Anders dan bijvoorbeeld proza is er bij het lezen van poëzie een groter inbeeldingsvermogen, fantasie en rijpheid ten aanzien van taal nodig om het geschrevene goed te begrijpen en interpreteren. Dit komt naar voren door het gebruik van metaforen, beeldtaal, alliteraties, assonanties, rijm in allerlei variaties, hyperbolen, paradoxen, anaforen, inversie en enjambement.
In het gedicht dat ik vandaag met jullie wil delen zitten een aantal elementen zoals hierboven genoemd. En dat begint al met de titel. Het gedicht ‘Bestemming bereikt’ komt uit de bundel ‘Uw afwezigheid’ uit 2007 van neerlandicus, zelfstandig tekstschrijver, journalist en dichter Edwin Fagel (1973).
Fagel debuteerde als dichter met deze bundel die werd bekroond met de Jo Peters Poëzieprijs en genomineerd voor de C. Buddingh’prijs. Na deze bundel volgden nog drie poëziebundels. Fagel was redacteur van Lava, de Avonden, poëzietijdschrift Awater, derecensent.nl en hij is nog altijd actief als Coördinator voorjury Prijs de Poëzie Gedichtenwedstrijd en het Woordenrijk Live.
.Beste
Bestemming bereikt
.
Als laatste zag hij de remlichten van het witte busje
van Van Gemert Schilderwerken bv,
daarachter een zo loden lucht dat het leek
alsof de zee over de snelweg sloeg.
.
Een kus op de drempel. ‘Vergeet je niet
dat de klok vannacht een uur vooruit is gegaan?’
.
Was het een teken
dat er een dode haas in de berm lag?
.
Hij probeerde uit alle macht aan leven te denken,
het voor te stellen, het half leeggedronken kopje thee
op het aanrecht, de kat die voor zijn voeten liep.
.
Zijn buurman zei vaak: ‘je hebt stof onder je motorkap.’
Wat betekent het als het lampje van de airbag knippert?
.
Nietzsche
De zon verzinkt
.
In zo’n grappig klein kastje, zeg maar mini boekenkastje in een tuin ergens bij mij in de wijk, lagen wat tijdschriften. Die kom je zelden tegen in dit soort kastjes, meestal staan er hele oude, vrijwel onleesbare boeken of romans in, maar in dit geval lagen er ook een aantal Filosofie Magazines. Op de cover van één van die magazines stond de intrigerende kop (vond ik tenminste) ‘Dat alles ben ik’ de wanhopige poëzie van Nietzsche.
Ik wist niet dat Nietzsche (1844-1900) ook dichter was (maar een dag niets geleerd is een dag niet geleefd nietwaar) dus heb ik het artikel met veel belangstelling gelezen. De schrijver van het artikel Maarten Doorman gaat in op de gedichten (en de vertaler Ard Posthuma en inleider Piet Gebrandy van de bundel) en stelt dat de poëzie van Nietzsche niet tot de beste van de Duitse dichtkunst behoort en aanleunt tegen de poëzie van Hölderlin, Novalis en Heine.
De filosofen Martine Prange en Mariëtte Willemsen, zo schrijft Doorman , betogen in de essays waarmee de bundel besluit dan ook dat Nietzsches gedichten vooral de moeite waard zijn voor verder begrip van zijn filosofie. Als dichter kan hij niet tippen aan Goethe, stelt Prange. Maar ze benadrukt diens invloed op Nietzsches werk.
Op zoek naar gedichten van Nietzsche (de bundel ken ik niet) kwam ik uit bij de geweldige website dbnl.org alwaar ik, in vertaling van Khalil Touqâne en in het Duits het gedicht ‘De zon verzinkt’ ( Die Sonne sinkt) vond.
.
De zon verzinkt
1
Een tijdperk
Armando
.
In 2013 kwam de dichtbundel ‘Stemmen’ uit van dichter, kunstschilder, beeldhouwer, schrijver, violist, acteur, journalist, film-, televisie- en theatermaker Armando (1929-2018). afgemeten aan de vele prijzen en onderscheidingen die hij tijdens zijn leven kreeg kunnen we Armando een waarlijk groot kunstenaar noemen. In 1964 debuteerde hij met de bundel ‘Verzamelde gedichten’. Een wat merkwaardige titel om mee te debuteren maar in deze bundel stonden de gedichten die hij publiceerde tussen 1954 en 1963. De poëzie in deze bundel lijkt op die van de Vijftigers, zijn sierlijke stijl aan die van Lucebert, de koelere blik aan die van Gerrit Kouwenaar.
De gedichten in de bundel ‘Stemmen’ zijn echte Armando gedichten, enerzijds gekenmerkt door kernachtigheid, kracht en indringendheid, anderzijds door raadselachtigheid en vervreemding. Maar ook de vleugen van absurdisme die we zo goed kennen uit zijn tijd met Herenleed (met Cherry Duyns en Johnny van Doorn) komen we tegen in de bundel. Meteen in het eerste gedicht van deze bundel komen de ‘stemmen’ naar voren. Het gedicht vol alliteraties en assonanties laat zich lezen als een echt Armando gedicht, raadselachtig en toch vol openingen tot begrip.
.
Een tijdperk
.
Strenge stemmen verlaten de aarde,
bezingen de razernij der dingen
en het geween van bloeiende bloemen:
de oogst van een roekeloos tijdperk.
.
Was het een offer op verlaten altaren?
Het bleek een halsstarrig ademen.
.
Helaas niet voor mij
Helma Ketelaar
.
Als in een heterorelatie een van de twee (vaak onverwacht) uit de kast komt of daarover dubt, raakt dit veel mensen. De partner, het eventuele gezin, de familie, vrienden en ga zo maar door. De ogen zijn vaak gericht op diegene die uit de kast komt. Over wat dit met de partner doet, is nog weinig bekend. Hierdoor ontbreekt het de ‘hetero van de homo’ in dit hen vaak diep rakende proces aan steun, warmte en begrip. De woorden van ‘Helaas niet voor mij’ zijn uit zo’n ervaring opgetekend met de bedoeling om steun vanuit (h)erkenning en verder begrip te creëren.
Dit schrijft dichter Helma Ketelaar in het nawoord van de nieuwste bundel uit het fonds van MUGbooks poëzie uitgeverij ‘Helaas niet voor mij’. De bundel is te koop via alle boekhandels maar ook via de online boekverkoopkanalen. De grafische vormgeving is opnieuw verzorgd door Bart van Brrt.Graphic.Design (die ook de vormgeving van de MUGzines doet).
De persoonlijke poëzie van Helma geeft een goed beeld van alles waar iemand in de positie, zoals hierboven beschreven, doorheen gaat en wat zo iemand meemaakt. Het gedicht ‘Klaproos’ staat in de bundel.
.
Klaproos
.
je stond op het bloemenspel
dat ik onbevangen
als meisje speelde
ik genoot van je
.
je stond in mijn tuinen
waar ik steeds minder onbevangen
als vrouw was en tuinierde
ik koesterde je
.
je was in juli bij dat Franse beekje
waar ik dwalend onderweg
als vrouw reisde naar mijn vakantiehuis
ik bewonderde je
.
je komt steeds weer terug
eenvoudig, krachtig en vanuit jezelf
ook ik ben weer die onbevangen vrouw
ik dank je…
.
WikiHow
Hoe poëzie te lezen en te begrijpen
.
Na een blogbericht over Poëzie begrijpen en Waarom je poëzie moet lezen, gevolgd door Wat je altijd al wilde weten over poëzie, nu een handige ‘wegwijzer’ hoe je poëzie kunt lezen en begrijpen.
Ik spreek met enige regelmaat mensen die, als ik ze vertel over dit blog en het feit dat ik gedichten schrijf, mij vertellen dat ze niets met poëzie kunnen, het niet begrijpen of er niks mee hebben. Ik heb mezelf afgeleerd om als een evangelist van de poëzie dit onbegrip dan te vuur en te zwaard te bestrijden en hen te proberen overtuigen van de schoonheid en meerwaarde van poëzie.
Maar als ik ook maar een kleine indicatie krijg dat iemand open staat voor poëzie dan kan ik het niet laten. Voor al die mensen die niets met poëzie hebben, maar ook voor een ieder die dat wel heeft en meer wil halen uit de beleving van het lezen van een gedicht, vandaag een handreiking.
Op de aardige website WikiHow.com vond ik de volgende ‘handleiding’ in 9 stappen:
.
Probeer poëzie te begrijpen. Poëzie is anders dan een verhaal of een roman. Om meerdere redenen. Het gaat vaak over gevoel en begrip. Wees hiervan bewust. Poëzie maakt ook ongewoon gebruik van de taal en gebruikt soms ongewone woorden.
Lees een gedicht hardop en vaker dan 1 keer. Luister naar de klank alsof het muziek is.
Lees eens wat over de dichter. Wanneer schreef hij/zij het gedicht, onder welke omstandigheden? Dit kan je helpen om de herkomst van een gedicht te waarderen.
Bepaal voor jezelf of de dichter een verdrietig, blij, raar, uitbundig, angstig etc. gedicht heeft geschreven. Als het een verdrietig gedicht is laat het dan eens bezinken, probeer de emotie te voelen waarover of waarin is geschreven
Wees ervan bewust dat er meer in het gedicht zit dan je bij eerste lezing ervaart of herkent. Herlezen van een gedicht helpt je bij het herkennen en het zien van dingen die je bij eerste lezing zijn ontgaan.
Neem de tijd om over een gedicht na te denken. Het ene gedicht vereist meer denkwerk dan het andere. ‘Vertaal’ het gedicht voor jezelf, ook als het in het Nederlands is geschreven. Probeer eens de zinnen te wisselen om meer grip op het gedicht te krijgen.
Zie het lezen van poëzie als een fijne bezigheid, niet als iets saais. Poëzie is (vaak) geschreven om een emotie op te wekken. Laat dit toe. Belangrijk is ook om te genieten van het lezen van een gedicht.
Probeer een gedicht eens te lezen vanuit het standpunt van de dichter. Als een gedicht gaat over een gebroken hart, dan probeert de dichter weer te geven wat zijn of haar gevoelens zijn over hoe zijn of haar hart is gebroken door iemand. Als je dit soort emoties of situaties herkent kan dit het lezen van het gedicht beïnvloeden.
De Boodschap. Probeer de zinnen en woorden in een gedicht te herkennen waarin de boodschap van de dichter aanwezig is en probeer je te verplaatsen in zijn of haar schoenen.
.
Natuurlijk is het aan jezelf of je hier iets mee wil of kan. Aan de andere kant is het best interessant om het eens te proberen.
Tot slot nog een paar tips.
- Probeer gedichten te lezen uit verschillende tijdsvakken. Wellicht heb je een voorkeur voor een stijl of vorm.
- Probeer zelf eens een gedicht te schrijven. Speel met de taal en ontdek wat je met taal kan doen.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 