Site-archief
Jan Lauwereyns
Neem een bad. In het bos.
.
In 1982 werd in Japan het nationaal gezondheidsprogramma voor bosbaden geïntroduceerd, vanwege de vele bewezen gezondheidsvoordelen van het bos in een drukke, lawaaiige wereld. Niet verwonderlijk dat dit is ‘uitgevonden’ in Japan, een van de bosrijkste landen, maar ook met de drukste steden ter wereld. Denk aan Shibuya Crossing, het drukste voetgangerskruispunt in Tokyo met de metershoge lichtreclames op de gebouwen, denk aan de volle metro’s, de vele toeristen en het verschijnsel dat mensen zichzelf letterlijk doodwerken in Japan en je begrijpt: het contrast kan haast niet groter.
Volgens het boek van Dr. Li. ‘Shinrin-yoku – de kunst en wetenschap van het bosbaden’ gaat bosbaden om het openstellen van al je zintuigen voor de natuur. Het boek staat vol poëtische frasen, zoals van de toneelschrijver Zeami Motokiyo die yugen, ofwel gevoelens die te diep zijn voor woorden, omschrijft als ‘de subtiele schaduwen van bamboe op bamboe’, het gevoel dat je krijgt als je ‘de zon ziet ondergaan achter een met bloemen overdekte heuvel’ of ‘als je in een groot bos dwaalt zonder aan terugkeren te denken’.
Om dicht bij het bos en Japan te blijven, wil ik vandaag een tanka plaatsen van Jan Lauwereyns over een pijnboom. De tanka is een traditionele Japanse versvorm (voorloper van de bij ons bekendere haiku), bestaande uit 5-7-5-7-7 lettergrepen, waarin liefde, relaties of gevoel vaak samenvalt met een natuurverschijnsel.
Jan Lauwereyns is neurowetenschapper aan de universiteit van Kyushu en schreef behalve veel gedichten ook romans en essays. Onlangs verscheen de verzamelbundel ‘Leer van de orchidee – een keuze uit het werk 1991 -2024’ (lees ook de recensie door Kamiel Choi op de website van Meander of luister naar de podcast Beeldspraak van het Poëziecentrum Vlaanderen). Een dikke bundel waarin behalve korte Japanse tanka’s sonnetten, prozagedichten en ander werk zijn opgenomen. Hieronder een van de vier tanka’s van Jan Lauwereyns die eerder verschenen is in MUGzine 19.
.
Pijnboomschaamhaar
.
verander je ook
maar een beetje hoe je staat
krijg je iets gloednieuws
.
zeggen de pijnboomnaalden
aan het begin van alles
.
Dit is het vijfde gastblog van Marianne.
.
Rep en roer
Judith Herzberg
.
Zoals elk jaar komt de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) ook dit jaar weer in december met een gedicht om het jaar af te sluiten en het nieuwe jaar in te luiden. Dit jaar is Judith Herzberg (1934) gevraagd een reflectie te schrijven op de tijd waarin we leven. Omdat het gedicht wordt toegestuurd aan relaties van de CPNB (en dus niet voor iedereen toegankelijk) deel ik graag, net als vorig jaar en het jaar daarvoor, dit gedicht.
.
Rep en roer Oktober 2023
.
Juist als je denkt er eindelijk
aan toe te zijn zet hij het weer
in rep en roer, je wereldje,
bijna fataal, je kleintje.
.
Om van de echte, grote
het schandaal waar je van
opstak dat je je beter
af kon wenden. Je wilde
nu en dan iets aardigs
liefs beleven, daar dan
in opgaan, geloven.
.
Maar dan je hart. je darmen
slaan alarm. Herken je dat
je zorgen breng je onder
in grasspriet-kunde
en wormenzorg
dat ondergrondse.
.
Klein en groot zijn
in je hoofd
niet langer van elkaar
te scheiden. En dan
die wirwar en die
rep en roer nog
waar we in rouw
verbouwereerd
aan lijden.
.
Young adults en poëzie
Hebban
.
Op de website van Hebban kwam ik een aardig stukje tegen over Young Adults (zeg maar jeugd van 13 t/m 18) en poëzie. Minca Huiberts schreef het. In dit artikel uit april 2020, de ‘lees eens wat anders maand’ gaat ze in op de verschillende dichters uit Nederland en daarbuiten die voor jeugdigen of young adults (YA) interessant kunnen zijn.
In het artikel schrijft Minca: “Een voordeel van het lezen van poëzie is dat je soms zelf kunt interpreteren waar de auteur het over heeft. Iedereen vindt wel een bepaalde boodschap voor zichzelf of voor een ander in een gedicht. Het gevaar van poëzie kan zijn dat het je niet altijd even veel aanspreekt. Nadat ik een stuk of 20 zowel Nederlandse als Engelse gedichtenbundels heb gelezen, weet ik inmiddels dat mijn voorkeur niet altijd uitgaat naar een rijmend gedicht. Voor mij is de cadans, het ritme in poëzie erg belangrijk. ” Een waardevol inzicht lijkt me.
De Genreclub (zoals dat op Hebban heet) heeft 661 volgers dus het bereik is groot onder young adults, zeker ook als je het aantal reacties onder het bericht bekijkt. De dichters die Minca behandeld zijn de te verwachten dichters die onder young adults populair zijn (Tim Hofman, Lars van der Werf, Rupi Kaur) maar zeker ook een aantal voor mij onbekende ‘grootheden’ zoals Atticus, Chariva, Amanda Lovelace en Caroline Kaufman.
Met name de (anonieme) Canadese dichter Atticus vind ik interessant. Zijn boeken ‘The Dark Between Star’ en ‘The Truth About Magic’ werden New York Times -bestsellers. Hij schrijft gedichten met thema’s als liefde, relaties en avontuur. Inmiddels zijn er vier bundels van Atticus verschenen, de laatste ‘LVOE’ in 2022.
Atticus noemt een breed scala aan kunstenaars en schrijvers als invloeden, waaronder talrijke dichters, muzikanten en publieke figuren uit het midden van de twintigste eeuw, zoals Jack Kerouac, Charles Bukowski, Ernest Hemingway, Mary Oliver, F. Scott Fitzgerald, Monet, Bob Dylan, Robert Frost, Frank Sinatra, Chet Baker en Steve McQueen. Een nogal eclectisch gezelschap dus.
Atticus begon in 2013 met het online delen van poëzie nadat hij bevriend was geraakt met de Amerikaanse acteur en dichter Michael Madsen. Vooral op Instagram zijn zijn gedichten meer poëtische quotes dan echte voldragen gedichten. Tijdens voordrachten draagt hij een masker om zijn anonimiteit te waarborgen. Hij werkt samen met de non-profitorganisatie To Write Love On Her Arms ter ondersteuning van geestelijke gezondheidsdiensten en bewustwording.
Hieronder een paar voorbeelden van zijn poëzie.
.
“I love her because she steals my socks,
I love her because when I find her in them they never match,
I love her because they are too big
and they grey part for the heel sits far too high
but she doesn’t notice.
I love her because she wears them to sleep and one always falls off
and she wakes up in the night and can never find it,
and her foot is cold.
That’s why I love her.”
.
Ash Angels
There we were making rhythms,
jumping ahead of earth’s own heart beat,
setting new time to our universe,
and we drank it in like warming wine.
We the children,
running to deserts,
pockets full of magic,
with whisky spirits and our souls in our
wings.
Us few the bold,
the brave trodden souls,
tobacco stinging bright our gypsy eyes,
kaleidoscopes reaching fingers through our minds
to stir our coloured dreams.
Our dusty hearts set aflame
by setting stars and shooting suns.
And here the sparks became our loves,
and so with them we danced up,
into airless skies and cloudless nights,
to make ash angles on moons,
and snowflakes of milky ways.
.
Gedichten voor mannen
Kwukel
.
De gedichten in deze bloemlezing illustreren de stadia van een mannenleven. dat lees ik achterop de bundel ‘Gedichten voor mannen’ uit 2014. Meteen denk ik dat de titel verkeerd gekozen is, het zou moeten zijn ‘Gedichten over mannen’ maar dat is het dus niet. Dat is ook meteen mijn enige bezwaar tegen deze bloemlezing over de eerste verliefdheid, de eerste keer, voetbal en hechte vriendschappen, relaties en ontrouw, vaderschap, ouder worden en de dood.
Samenstellers Chrétien Breukers en Dieuwertje Mertens hebben voor uitgeverij Marmer een aardig overzicht opgesteld van gedichten over allerlei zaken rondom het man zijn. Overigens is er ook een uitgave van diezelfde uitgeverij met de (misleidende) titel ‘Gedichten voor vrouwen’ En denk nu niet dat in de bundel ‘Gedichten voor mannen’ louter mannelijke dichters zijn vertegenwoordigd, er staan ook volop gedichten van vrouwelijke dichters in.
Ik koos in dit geval wel voor een gedicht van een mannelijke dichter en wel voor het gedicht ‘Kwukel’ van Jaap Robben (1984) uit zijn bundel ‘Als iemand ooit mijn botjes vindt’ uit 2012.
.
Kwukel
.
Ik ben niet bijzonder,
daar ben ik aan gewend.
.
Ik kan geen truc
die niemand kent.
.
In de stilte van mijn hoofd
bewaar ik geen geheim
dat mij de moeite maakt.
.
Voor mij bestaat zelfs geen recept
omdat mijn vlees naar lucht en water smaakt.
.
Misschien moet ik maar hopen
dat een mensenhand na duizend jaar
een paar botjes van me vindt en zegt:
‘Ik weet niet wat het is geweest,
maar dit was zo te zien
een heel bijzonder beest.’
.
Dichters Omnibus
Tweede bloemlezing
.
In 1954 verscheen de eerste editie van de ‘Dichters Omnibus’. Een bloemlezing uitgegeven door ESSO Nederland N.V., onder haar ‘relaties’ als nieuwjaarsgeschenk verspreid. Er verschenen achttien edities van.van de achttien edities mis ik alleen nog deel 1, 3, 4, 5, 6, 14, 17 en 18. De andere 10 delen heb ik door de jaren heen inmiddels bij elkaar verzameld. Mijn laatste aanwinst is deel 2 uit 1956 (blijkbaar werd 1955 overgeslagen).
Uit dit tweede deel een gedicht van dichter Pierre Kemp getiteld ‘Nieuw sterrenbeeld’.
.
Nieuw sterrenbeeld
.
Ze gaven me speelgoed om mij te doen vergeten:
je bent geboren.
Ik ben nu wel oud en moest alles weten,
maar wijl ik mijn speelgoed niet heb verloren,
niet gebroken of stuk gesmeten,
zal ik er eens mee tussen de sterren staan,
niet te kort bij de zon, niet te ver van de maan.
En de kinderen zullen het hun ouders tonen,
als zij om te spelen bij mij willen wonen.
.
Jongeling
College Tour
.
Bij College Tour (het onvolprezen interview programma met Twan Huys) was het afgelopen weekend één van mijn favoriete dichters Remco Campert te gast. De 85 jarige dichter sprankelde ondanks zijn wat broze gestel als altijd. Zijn dichterschap, zijn vader, de Vijftigers, zijn relaties en zijn liefde voor Jazz kwamen allemaal aan de orde. Als je de uitzending niet hebt gezien is het zeker de moeite waard om bij Uitzending gemist alsnog te kijken. Rode draad, wat mij betreft, was de jonge geest die Remco Campert heeft, zijn open blik naar de wereld en zijn vermogen om in alles een gedicht of verhaal te zien.
Daarom een toepasselijk gedicht van zijn hand met als titel ‘Jongeling’.
.
Jongeling
Auto’s kunnen rijden in een waas van weemoed
naar de duinen naar het feest
met het meisje dat mee moet
naar de villa waar je al eerder bent geweest
naar het feest dat woedt
van de zon die ondergaat
tot de zon die opkomt als je naar bed gaat
met het meisje dat mee moet
en dat drankzuchtig en desolaat op de piano staat
huilend van liefde die vergaat
– een vrijer in Zwitserland en één in een Balkanstaat –
en dat het toch niet baat en dat ze dáárom
maar met jou naar bed gaat.
Auto’s kunnen rijden in een waas van weemoed
vroeg in de morgen vooral
terug naar de stad, naar de asfaltzorgen
langs fietsers, fabriek en schoorsteenroet
naar de stad naar de huizen
in een auto die naar leer ruikt en naar stof
met het meisje dat mee moest
en dat moegedronken en moegekust
uitrust van haar roes
in een auto die rijdt langs benzinepompen
torenspitsen en een straat in aanbouw
richtingborden en spoorwegrails
en op de radio een praatje voor de huisvrouw.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 