Site-archief

Dichter bij de zorg

Poëzie als genezing

.

In 2019 schreef ik al eens over poëzie als therapie en in dat zelfde jaar een stuk over bibliotherapie of hoe je met gedichten traumatische ervaringen kan verwerken. En nu kreeg ik van Marianne de tip dat er een website is waar poëzie wordt ingezet in de zorg. Op Dichterbijdezorg.nl willen de bedenkers poëzie en dichterlijke taal verbinden met belevingen in de zorg en wil men artsen en alle andere gezondheidswerkers prikkelen tot reflectief schrijven en tot poëtische activiteiten.

Of zoals ze op hun website schrijven: wij gebruiken poëzie als vorm van narrative medicine. Voor wie werkt in de gezondheidszorg en passie voor taal wil voeden.
Het oefenen in verhalende geneeskunde kan door middel van reflectief schrijven, zoals in dagboeken of gedichten, en door het lezen en bespreken van literaire teksten. Dat willen ze doen middels vier vormen: de interactie tussen arts en patiënt, tussen de arts en het eigen ik, tussen arts en collega, en ten slotte tussen arts en samenleving.

Met verhalende competenties ( zoals poëzie) kunnen artsen hun patiënten bereiken en vergezellen in hun ziekte, hun eigen reis door “geneeskunde” heen herkennen, verwantschap met en verplichtingen ten opzichte van hun collega’s herkennen, en van daaruit discussies aangaan met de samenleving over gezondheidszorg. Door het overbruggen van dat wat de arts van de patiënt, henzelf, collega’s en de samenleving scheidt, levert verhalende geneeskunde volop mogelijkheden voor respectvolle, empathische en inspirerende geneeskunde.

Als ik dit zo lees is het een behoorlijk holistische benadering van de zorg maar zoals ook al bleek uit andere vormen van het werken met poëzie en zorg of therapie, ik geloof dat dit zeker een positieve bijdrage kan leveren aan verwerking of heling. Als je zoekt op een gedicht dat zoiets kan bewerkstelligen kom je al snel terecht bij dichter en selfhulp goeroe Marianne Williamson (1952) en haar ‘gedicht’ ‘Our deepest fear’ uit ‘A return to love’. Een tekst die Nelson Mandela gebruikte tijdens zijn inauguratie als president van Zuid Afrika in 1994. Misschien wat religieus zweverig maar ik begrijp wel dat veel mensen hier kracht uit kunnen putten.

.

Our Deepest Fear

.

Our deepest fear is not that we are inadequate.

Our deepest fear in that we are powerful beyond measure.

It is our Light, not our Darkness, that most frightens us.

We ask ourselves, who am I to be brilliant, gorgeous, talented, fabulous?

Actually, who are you not to be?

.

You are a child of God. Your playing small does not serve the World.

There is nothing enlightening about shrinking

so that other people won’t feel unsure around you.

We were born to make manifest the glory of God that is within us.

It is not just in some of us; it is in everyone.

As we let our Light shine,

we consciously give other people p[ermission to do the same.

As we are liberated from our own fear.

our presence automatically liberates others.

.

Regressie in de supermarkt, bij de kassa

Vasalis

.

In deze laatste week van 2022 zal ik een aantal gedichten plaatsen uit bundels die ik uit mijn boekenkast pak zonder meteen te weten welke bundel dit is. Vandaag was dit de bundel ‘De oude kustlijn’ uit 2002 van M. Vasalis (pseudoniem van Margaretha Drooglever Fortuyn (1909-1998). In de laatste jaren van haar leven werkte Vasalis aan deze bundel, na jarenlang geen bundels te hebben gepubliceerd (‘Vergezichten en gezichten’ was in 1954 eigenlijk haar laatste echte bundel). Ze kon uiteindelijk haar werk niet voltooien. Haar kinderen hebben op haar verzoek haar werk afgemaakt, waarvan deze bundel het resultaat is.

Een aantal gedichten werd wel eerder gepubliceerd bijvoorbeeld in Tirade. Ook ik plaatste al eerder een gedicht uit de bundel naar aanleiding van het overlijden van een collega die het gedicht Sub finem op haar rouwkaart had afgedrukt. Ik koos echter voor een heel ander gedicht. Het betreft hier het gedicht ‘Regressie in de supermarkt, bij de kassa’ waarin een situatie wordt geschetst die veel mensen zullen herkennen.

.

Regressie in de supermarkt, bij de kassa

.

Diep uit mijn jeugd, waarover nooit een doodsbericht

gekomen is, maar die is zoekgeraakt, vermist

komt dit gevoel: ik zou haar brede rug willen omhelzen,

haar stevige, onopgesmukte hand, nu op mijn hoofd

of in mijn nek af willen smeken –

en in een vlaag van onbeheerste en jaloerse pijn

begeer ik heftig weer als een kindje in haar

zo hoog gevulde, met overleg gepakte, kalm bestuurde

hemelse boodschappenwagentje te zijn.

.

Hoe diep is de grond

Dichter bij Zutphen

.

Via mijn collega Marian kreeg ik van de directeur van Graafschap bibliotheken, Jacqueline Roelofs, twee dichtbundels van stadsdichters van Zutphen. Een van die bundels is getiteld ‘Dichter bij Zutphen’ stadsdichters 2007-2020. Het is een uitgave van de stichting Dichter bij Zutphen

In de bundel is werk opgenomen van de 8 stadsdichters die Zutphen heeft voortgebracht tussen 2007 en 2020: Hans Mirck, Ton Luijten, Eke Mannink, Tim Pardijs, Anna Wiersma, Mas Papo, Otteline van Panthaleon van Eck en Merel Hubatka. Mas Papo ken ik al wat langer, ik was ooit bij hem en zijn partner Sabine Kars te gast in het radioprogramma Poëzie en Muziek dat zij presenteerden en dat ze samen volledig vulden in 2017 en 2018.

Mas Papo (1953) schreef en roman en een aantal dichtbundels, zijn werk verscheen in bloemlezingen en literaire tijdschriften. En hij was stadsdichter van Zutphen in 2017-2018. Het gedicht ‘Hoe diep is de grond’ komt uit de bundel ‘Dichter bij Zutphen’ maat staat vreemd genoeg niet op de website bij zijn bijdragen als stadsdichter.

.

Hoe diep is de grond

.

Hoe diep is de grond

die zich onder mijn voeten

een eigendom mag noemen

.

Is er een plek denkbaar

door kadaster nog niet uitgemeten

waarop ik vrij kan zijn

.

wiens land betreed ik

als ik langs de Berkel loop

een serie zegels langs stroom en poort

.

alles te koop

maar tegen welke prijs

leen ik de aarde voortgekomen

.

uit ik weet niet wie of wat

de schepping of het algoritme

van de oerknaldenkers

.

de stad die ik liefheb

bezit ik niet

ik behoor haar toe.

.

 

Spotify poëzie

Ready made 2.0

.

Ik heb al heel vaak over vele vormen van ready mades geschreven op dit blog, de laatste keer naar aanleiding van het Stapelgedicht. Op enig moment denk ik dan dat ik alle mogelijke vormen van ready mades wel heb behandeld en dan ineens is er een collega, Ronald, die graag mag experimenteren met poëzievormen, die met iets nieuws aankomt. De Spotify poëzie.

Eigenlijk werkt Spotify poëzie hetzelfde als het stapelgedicht maar in plaats van gebruik te maken van titels van boeken als onderdelen voor het gedicht, gebruik je bij Spotify poëzie titels van liedjes en maakt daar een playlist van zodat de titels van de nummers onder elkaar komen te staan. In het voorbeeld van Ronald heeft hij een stuk tekst uit de film ‘Pulp fiction’ van Quentin Tarantino uit 1994 genomen en daar bands en liedjes bij gezocht en het resultaat mag er zijn. Een eclectische mix van bekend, onbekend, Nederlands en Engelstalig. Weliswaar geen nieuw ‘gedicht’ maar zeker de moeite waard om een keer te proberen.

.

De opgevouwen leugen

Alja Spaan

.

In het kader van de vakantiepoëzie ga ik de komende weken regelmatig gedichten plaatsen van dichters die ik zeer waardeer. Zonder heel veel verdere informatie dan de bundel waaruit ik het gedicht nam en het jaar van uitgave. Vandaag wil ik daarmee beginnen en als eerste koos ik voor de dichter en collega bij en voorzitter van Meander Alja Spaan.

In 2011 verscheen van haar hand de bundel ‘de hand de beweging laten maken’ met als ondertitel brieven en gedichten voor en over W. Deze brieven en gedichten zijn geschreven in de periode 2008-2011 en de bundel verscheen bij Alja’s eigen uitgeverij Atelier9en40.

Het gedicht dat ik koos is getiteld ‘the folded lie’.

.

the folded lie

.

Ik vind een berichtje terug over schrijven over niets

Dat kan ik, zegt hij maar ik weet het nog niet zo

.

Zeker, de hele dag vergaat in druilerige regen en een

Verveling bekruipt me, bijna zoals vroeger toen

.

Ik lang onder de bessenstruiken wachtte tot ik gevonden

Zou worden, een stem die tot tien telde en dan het

.

Langgerekte ‘ik kom‘ en dan toch die onzekerheid en

De angst achtergelaten te worden zoals nu, niet

.

Wetend wat er komen moet behalve wat daadkracht

En vertoon, komma’s achter kromme zinnen nog die

.

Niets verhullend terugkomend vanonder zware takken

Rijp fruit dragen tot het geplukt wordt

.

Klein maar fijn

Alja Spaan

.

MUG #7 is nu ook op papier verschenen. In het begin van de week was editie 7 van het leukste , meest eigenwijze en kleinste poëziemagazine van Nederland en België al te lezen via http://mugzines.nl/ maar nu is ook de papieren versie verschenen. Dit kleinood wordt automatisch verstuurd per post naar alle donateurs (hoe je donateur wordt lees je op de website) maar het is ook mogelijk om een exemplaar los te bestellen via mugazines@yahoo.com

Maar wat is er nou leuker dan een mini poëziemagazine cadeau te doen aan een vriend, vriendin of geliefde, aan je ouders of aan een collega die je door de pandemie al zolang niet meer in het echt gesproken hebt. Ook dat is mogelijk, door een berichtje te sturen naar mugazines@yahoo.com. Voor maar € 5,- ontvangt degene aan wie je een exemplaar wil versturen de nieuwste editie in een prachtig vormgegeven Japanse enveloppe thuis. En als je wil zetten we er een boodschap van jou aan de ontvanger in.

En zoals al geschreven staat #7 weer vol bijzondere en mooie poëzie van onder andere Bas Belleman, Evy Van Eynde en Alja Spaan. En om je alvast warm te maken voor het versturen van een dergelijk persoonlijk cadeau hier een gedicht van Alja dat niet in MUG is verschenen maar dat te lezen is op haar website https://aljaspaan.nl/

.

Danspassen

.

De hakjes van de buurvrouw liggen onder het salontafeltje.
Niet dat ze hen heeft uitgeschopt maar omdat ze

zelf met een boogje ondersteboven op de bank belandde en
zomaar van alles verloor, rok halverwege en

het kettinkje in dertien delen waarvan eentje om de poot
van de staande schemerlamp. Het was

verdacht stil naast me. In de voordeur nog de spleten, butsen
en kieren die een aardige agent had aangebracht

alvorens haar te vinden, het meisje van de thuiszorg in tranen
en een geïrriteerde tante op de luidspreker, net

zoals de vorige keer. Er zou een heel huishouden tijdelijk tussen
de kanten gordijnen kunnen huizen om het stof

van de porseleinen beeldjes te blazen en de koelkast leeg te
houden tot zij veilig weer rechtop zit en leeft.

.

Groeten uit Zwart Nazareth

Schemer in Schiedam

.

Vanuit mijn woonplaats en waar ik werk ligt Schiedam dichtbij, ik kom er regelmatig. Voor veel mensen is Schiedam dat jeneverstadje ergens onder de rook van Rotterdam. Als vakantiebestemming niet meteen aan te raden maar voor een dagtripje zeker de moeite waard. In 2004 publiceerde boekhandel Post Scriptum Schiedam in samenwerking met Stichting Centrummanagement de bundel ‘Groeten uit Zwart Nazareth’ samengesteld door Ruud Aret en Jan van Bergen en Henegouwen, een bibliotheek collega van me uit Schiedam. Een bundel vol gedichten van Schiedamse dichter en gedichten over Schiedam.

In de 19e eeuw was Schiedam het centrum van de jenever-industrie in Nederland. Met name tussen 1870 en 1890 bloeide deze industrie. De keerzijde hiervan was een enorme vervuiling van de met steenkoolgestookte branderijen en de glasfabriek, het alcoholisme, open riolen en cholera-epidemieën en de erbarmelijke huisvesting van de arbeiders. Uit die tijd stamt de bijnaam van Schiedam Zwart Nazareth.

In de bundel bekende Schiedamse namen als Piet Paaltjens, Rien Vroegindeweij, Ida Gerhardt en Gerard Reve maar ook minder bekende namen zoals die van Jan Willem Hofstra. Hofstra (1907-1991) was dichter, romancier, radiomaker en kunstcriticus van de Volkskrant en Trouw. Uit ‘Het glazen huis’ uit 1942 komt het gedicht ‘Schemer in Schiedam’.

.

Schemer in Schiedam

.

Vuurvlinder en salamander

suizend licht en wijkend aardvuur

Breken uit. Het eerste uur

na dagloon lijden naast elkander

Waarin ik vier de nederlagen

Alleen. De wind ruimt, het geschut

Dreunt soms tot hier. Een eerste trage

Stormveer naast de maan, onnut

Geslonken tot zijn laatste kwartier.

Dit is mijn eigen grond. De vrucht

Valt nimmer af totdat ik hier

De tak breek met het licht gerucht

Als plukt’ ik bloesems. Alle zorgen

Gelijken U en mij: het duister

Dooft in de oogen allen luister

De nacht verdraagt den dag tot morgen.

.

Laatste jurylid bekend

Ongehoord! Gedichtenwedstrijd 

.

Het bestuur van de stichting Ongehoord! maakt bekend dat na dichters Sabine Kars en Evy Van Eynde nu ook het derde jurylid van de Ongehoord! Gedichtenwedstrijd bekend is. het derde jurylid is Alek Dabrowski. Dabrowski is niet alleen een zeer gewaardeerd collega van me maar ook lezer, blogger, recensent en interviewer. Hij is bureauredacteur van Poëzietijdschrift Awater. Alek heeft een eigen website: https://uitgelezenboeken.blogspot.com/

Ongehoord! is bijzonder blij dat met Alek Dabrowski nu de jury voltallig is. Je kunt nog tot 1 mei 2020 deelnemen aan de 7e editie van de Ongehoord! Gedichtenwedstrijd. Kijk voor deelname op https://stichtingongehoord.com/2020/01/29/ongehoord-poeziewedstrijd/  Thema van de deze editie is een kort gedicht van Jules Deelder “De omgeving van de mens is de medemens”.

Om een voorbeeld van een gedicht te geven dat binnen dit thema past koos ik voor een gedicht van Bertus Aafjes uit zijn bundel ‘Het gevecht met de muze’ uit 1938 met als titel ‘Verkapt chanson’.

.

Verkapt chanson

.

Bonsoir mon amour – de rozen

Op je kleed doen mij onwillekeurig

Denken aan het ziltgeurig

Onderkleed en het schaamteloze

.

Van toen je onlangs dronken

Lachende stond te pronken

Met hetgeen aan struikgewas

Onder het kleed met die rozen was.

.

 

Stofzuigen kan altijd nog

Kijkdoospoëzie

.

De uiterst getalenteerde Meliza de Vries is niet alleen een fijne (bibliotheek) collega en dichter maar ook nog eens een zeer creatief mens. Zo kwam ik pas een aantal foto’s tegen van een kijkdoos die ze gemaakt had met daarin niet alleen een gedicht van haar hand maar ook decoraties door haar gemaakt. Zoals je weet ben ik gek op poëzie op vreemde plekken in in bijzondere vormen dus mag de kijkdoospoëzie natuurlijk niet ontbreken.

.

Stofzuigen kan altijd nog

.

Voordat mijn wereld een kijkdoos wordt

met crêpepapierbomen en velden van pluche

.

herinnert een wattenstaafje mij

aan schildpadden met gekneusde neusgaten

walvissen met teenslippers en schepjes erin.

.

Ik verdwijn onder deksel van vliegerpapier:

citroengele gloed over een luciferdoosje

voorbijgangers pauzeren, weten

.

hoe zij stadseenden moeten voeren

kurkeiken niet moeten vervangen door eucalyptusbomen

.

Ik schilder wanden met rubberroze verf

vind op zolder oma’s jurk voor gordijnen:

bloemenprint verzacht het uitzicht buiten

.

Ik steek een parasolprikker in het luciferdoosje

misschien dat iemand in mij blijft, weet

hoe je ijsblokjes bewaart in een papieren tasje

.

 

 

 

 

Woordwaarde

Mirjam Noach

.

Dichters kom je op de gekste plekken tegen. Zo blijkt een collega van me bij ProBiblio (de provinciale ondersteuningsorganisatie van bibliotheken) Mirjam Noach polderdichter van de Haarlemmermeer te zijn. Begin dit jaar hield de bibliotheek Haarlemmermeer een collecte van woorden. Van de meer dan 100 opgehaalde woorden maakte Mirjam het volgende gedicht ‘Woordwaarde’ waaruit duidelijk blijkt in welke omgeving je dit gedicht kan plaatsen.

.

Woordwaarde

.

Hoi windmolen in het open landschap van de polder,
Ben je polderwind aan het vangen?
Zo dicht bij Schiphol in de stroom van vliegtuigen,
En het vliegtuiglawaai.
Mensen op weg naar de zomerzon
Opstijgend via de Bulderbaan
Langs het laatste stukje Bulderbos.

Afhankelijk van de tijd kleurt de lucht oranje
Hemelsbreed zicht op het uit de klei getrokken land.
Kruisbestuiving door het bedwingen van de waterwolf,
Waar akkerbouw ontstond en visch plaatsmaakte voor graan.
Hoe zou Charlotte Demantons dat illustreren
– Wanneer ze zou fietsen op de rechte wegen –
De boerderij van Amersfoordt, de ringvaart en het gemaal?

Onoverzichtelijk lijnenspel boven de oude A9,
Het Haarlemmermeerse bos zonder populieren op de Geniedijk.
In het gras bespreek ik met mijn lief de liefde gezellig in het groen
Calatrava siert met zijn bruggen Harp, Citer en Luit,
De recht-toe-recht-aan-weg.
Rechtlijnig, zonder poespas – weet ook Onno Hoes
Is de polder.

Spottershill en de ruimte aan de horizon waarin we samenleven,
Met koolmees of poldervogel, rups en katjes aan een polderboom.
Als overwinning op het water, in het honkbalstadion
Waar jongeren op de bank
Kansen zien in zonlicht en wind; gratis geldloos edenisme.
Leuk en leerzaam ook voor expats,
Die desalniettemin voor het ijs betalen.

Vliegtuigen vliegen naar het licht
Over de Geniedijk met zijn fietsers
Weg van loslopende honden, hun tak hun poep en nattigheid
En de agressie die dat oproept.
In deze gemeente waar waarachtig de zomerzon
Wonderwel opkomt en ondergaat
En het effect van die juxtapositie ons heeft bereikt
Voelen wij ons (t)huis.

.