Site-archief
Het kind en de boodschappentas
Henk Puister
.
Literaire en/of poëzietijdschriften zijn een mooie bron van informatie als je wil weten hoe het er met het literaire- of poëzielandschap voorstaat in Nederland en Vlaanderen. Ik schreef hier al eens een uitgebreid stuk over op dit blog en in een ander stuk ging ik in op een scriptie over de functie van het literaire tijdschrift in de literaire wereld. Voor wie geïnteresseerd is in poëzie zeker de moeite waard.
Net als het regelmatig inzien van literaire en of poëziemagazines. En dat heb ik de afgelopen week weer eens gedaan. Mijn bevindingen zijn dubbel. Ja er worden door verschillende poëziemagazines en -kranten prachtige gedichten geplaatst. En daar staat naast dat ik in een aantal gevallen vooral proza lees waar men het verkoopt als poëzie. Noem me een ouwe lul maar een gedicht is voor mij de verdichting van taal, het terug brengen van een verhaal naar de poëtische essentie. In de ‘gedichten’ die ik las was dat verdichtende element volledig verdwenen. Ellenlange teksten werden mij daar verkocht voor poëzie terwijl ik alleen maar kon denken: Welk stuk van welke roman zit ik hier te lezen?
Gelukkig zijn er ook nog wel degelijk magazines en tijdschriften die een duidelijk onderscheid maken. En één van de leukste (de leukste is uiteraard MUGzine) is het kleine tijdschrift Weirdo’s uit Vlaanderen. Weirdo’s bestaat sinds 1986 en de geschiedenis van dit eigenzinnige blad kun je hier lezen. Zoals de auteur van het stuk het schrijft: “Het tijdschrift heeft géén veranderingen teweeg gebracht in onze literatuur. Het heeft slechts enkele rimpelingen op de vijver van de Vlaamse literaire wereld veroorzaakt en kreeg hier en daar zelfs enkele voetnoten op Wikipedia of enkele eindverhandelingen.” Een fraai resultaat me dunkt en voor de liefhebbers (en die zijn er genoeg) elke keer weer een plezier om te lezen.
Ik las de laatste editie (nummer 151) en daarin staat een gedicht van Henk Puister (1953). Hij schrijft verhalen, gedichten en liedteksten in het Gronings en in het Nederlands. Hij is medewerker van de literaire tijdschriften ‘Krödde’, ‘Toal en Taiken’ en ‘Noachs Kat’. Zijn gedicht in Weirdo’s ‘Het kind en de boodschappentas’ is een fijne aanklacht tegen social media.
.
Het kind en de boodschappentas
.
Het kind stuit op een boodschappentas
uitpuilend in de verse sneeuw.
Onwetend van de witte neerslag
tracht ze de uitgegleden hoogbejaarde heer
uit al haar fragiele macht overeind te helpen.
Een lachende man maakt een filmpje.
Filmpjes zijn belangrijk voor sociale media
en voor het nageslacht.
.
Stand van de poëzie
Een doorkijkje
Poëzietijdschriften
A.C.W. Staring
.
In Nederland en België worden er verschillende poëzietijdschriften uitgegeven. Het Nederlands Letterenfonds subsidieert een aantal van deze tijdschriften. Op de website van het Nederlands Letterenfonds is het volgende te lezen: “Goede literaire tijdschriften fungeren als veerplank voor bekend en onbekend talent. Een vrijplaats waar talent zich kan ontwikkelen en nieuwe ideeën ruim baan krijgen. Ook bieden ze redacteuren de mogelijkheid hun (redactionele) vaardigheden aan te scherpen en zich te presenteren aan het publiek en het boekenvak in het bijzonder. Tijdschriften spiegelen niet alleen wat er in de maatschappij gebeurt, maar beïnvloeden ook actief onze kijk op literatuur en de wereld.”
Omdat er sprake is van een subsidierelatie betaald het Fonds deze tijdschriften. Een deel van dit geld gaat naar dichters die in deze tijdschriften gedichten publiceren: € 75,- per gedicht. Geen vetpot, zeker niet als je het vergelijkt met wat prozaschrijvers krijgen (€ 0,10 per woord). Maar het is een vergoeding. Er zijn ook poëzietijdschriften die geen vergoeding (kunnen) bieden, eenvoudig weg omdat de kosten van een tijdschrift aanzienlijk zijn.
En toch is er een enorme behoefte aan het publiceren van poëzie. Door dichters die al jaren aan de weg timmeren, door dichters die nooit publiceerden maar wat in de vergetelheid zijn geraakt, door aanstormend talent. Gelukkig is er tegenwoordig de mogelijkheid om aan zelfpublicatie te doen, in eigen beheer een bundel uitgeven, op Instagram, Facebook of een ander social mediaplatform je poëzie te plaatsen of via een eigen website. En je kunt natuurlijk altijd je gedichten opsturen naar een poëzietijdschrift in de hoop dat het opgepikt wordt en gepubliceerd.
MUGzine is ook zo’n mogelijkheid. Met het minipoëziemagazine MUGzine zitten we een beetje tussen het zelf publiceren en het betaald krijgen voor publicatie in een gesubsidieerd tijdschrift in. Omdat MUGzine een particulier initiatief is (van MUGbooks, Poetry Affairs en Brrt.Graphic.Design en we geen enkele cent subsidie ontvangen zijn we aangewezen op onze fans of donateurs. Liefhebbers van poëzie die naast het gratis poëzie lezen via mugzines.nl ook gedichten in een mooi klein (A6) tijdschrift thuis willen lezen. Dat kan al vanaf € 22,50 en daarvoor ontvang je 5 x per jaar de MUGzine en altijd een leuk extraatje.
We krijgen met enige regelmaat de vraag hoe je gepubliceerd kan worden in MUGzine. Wij werken met een onafhankelijke kleine redactie die inzendingen ontvangt en beoordeelt, zelf suggesties doet op basis van een richting die wij als makers kiezen en dichters aandraagt los van een thema. Omdat we een particulier initiatief zijn dat elke cent moet omdraaien kunnen we geen gage bieden. Wanneer we € 75,- per gedicht zouden betalen zouden we na 1 nummer ‘failliet’ zijn. We zijn dan ook aangewezen op die dichters die ons initiatief steunen uit liefde voor de poëzie. En gelukkig zijn dat vele dichters. Inmiddels na 27 nummers hebben ruim honderd dichters uit Nederland en Vlaanderen een bijdrage geleverd waarvoor we ze heel dankbaar zijn.
Geen blogpost zonder gedicht, daarom van A.C.W. Staring (1767-1840) landheer, landbouwkundige en dichter het gedicht ‘Bij de terugzending van een dichtstuk’ uit ‘Verzamelde gedichten’ uit 1981.
.
Bij de terugzending van een dichtstuk
.
Gij noemt dit HEMELVAL? Ik acht het ledig schallen;
Maar keur nogtans den titel goed:
Ja! ’t komt den hemel uitgevallen –
Zoo als het sterrensnuitsel doet.
.
Poëziepodium
Oud Eik en Duinen
.
Voor wie zich verveelt, vandaag graag een bezoek aan Den Haag brengt, van poëzie houdt of gewoon een leuke en interessante middag wil hebben met dichters is er het Dichter bij de dood poëziepodium. Op de begraafplaats Oud eik en Duinen aan de Laan van Eik en Duinen 40 in Den Haag zullen een aantal dichters acte de présence geven. Onder andere Steven Van Der Heyden en Ericka De Stercke uit Vlaanderen, Max Leroux en Renske Visser. Uiteraard is er een open podium. De oude aula op de begraafplaats is vanaf 13.30 geopend. Het programma begint om 14.00 uur en duurt tot ca. 16.00 uur. Deze poëziemiddag wordt mogelijk gemaakt door poëziestichting Ongehoord!, Marjon van der Vegt (presentatie) en de Cultuur Schakel Den Haag.
Een van de optredende dichters is Steven Van Der Heyden (1974), een mij inmiddels bekende dichter sinds de bundelpresentatie van ‘Zelfportret met woord’ van Hans Franse. Steven debuteerde met zijn solobundel ‘Filigraan’ en hij publiceerde in verschillende magazines en tijdschriften als Het Liegend Konijn, Het Gezeefde Gedicht, Meander, De Revisor, De schaal van Digther, Mugzine, Tijdschrift Landauer, Ballustrada, en Liter. In 2023 won hij de Rob de Vos-prijs en hij is stadsdichter van Roeselare. Daarnaast is Steven klimaatdichter en redactielid van het e-zine Roer.me.
Alle reden dus om naar hem en de andere dichters te komen kijken en luisteren op Oud Eik en Duinen. De toegang is gratis en de begraafplaats zorgt voor koffie en thee. Als voorproefje een gedicht van Steven dat hij schreef over een boom in Roeselare als stadsdichter getiteld ‘De Zwarte Els’.
.
De Zwarte Els
.
onder haar huid en in het diepste geheim
bundelen wortels zich tot vuistdikke knollen
die nakomelingen en stikstof bewaren
stugge wapens tegen steen en beton
ze aardt het best met ingesneden blad
dat de wind vangt die water aanvoert
met ingerold verlangen droomt ze van binding
ook al telt haar vlees een enkele jaarring
gastvrij waakt haar hart over zomen van pleinen
kades en parken , pompt zuurstof de nieuwe
stadszichten in, haar voeten koelen het asfalt
voor mos en dier wiegt ze de wereld anders
hittegolven gaan liggen in haar schaduw
onstuitbaar tast ze bosranden af,
haar taaie lichaam een wissel op later
groene sleutel voor ons eindig verdwijnen
.
Do’s en Don’ts
Hoe schrijf je (goede) poëzie?
.
Het CBC, de nationale omroep van Canada, organiseert elk jaar een poëziewedstrijd waar mooie prijzen mee zijn te winnen. Op hun website vond ik 11 do’s en dont’s als het gaat om het aanleveren van gedichten voor deze wedstrijd. En wat voor een wedstrijd in Canada geldt, geldt natuurlijk ook voor het aanleveren van gedichten in ons taalgebied voor wedstrijden, publicaties in literaire- en poëziemagazines en bij uitgeverijen.
Daar om heb ik deze 11 tips en tricks vertaald naar het Nederlands zodat ook zij die het Engels wat minder goed beheersen er hun voordeel mee kunnen doen.
De Do’s
- Lees veel. Ik heb het hier op dit blog al vele malen geschreven en ik geloof er heilig in dat het lezen van poëzie je een betere dichter maakt. Beperk je niet alleen tot poëzie van nu of van jouw favoriete dichters, wees nieuwsgierig!
- Schrijf wat alleen jij kan schrijven. Wanneer je iets instuurt stel jezelf dan de vraag of dit echt alleen maar door jou geschreven had kunnen worden? Denk hierbij aan het gebruik van clichés (die kan iedereen namelijk bedenken).
- Schrijf over je eigen leven. Maak gebruik van de levenservaringen die je hebt, wat alles wat je weet en meemaakte in de verschillende fases van je leven. Geef meningen over sociale, politieke of persoonlijke ontwikkelingen.
- Beleef de wereld. Lees en kijk het nieuws, lees social media, lees boeken (fictie en non fictie) maar ook strips. Kijk series en documentaires. Laat je inspireren door de wereld om je heen. Goede literatuur bestaat niet in een vacuüm.
- Bedenk hoe je gedicht eruit ziet. Welke vorm gaat je gedicht hebben, is dit van belang voor het gedicht? Let op interpunctie (ook als je die niet gebruikt), witregels, enjambement. Naar de vorm van je gedicht kijken en het dan hardop lezen helpt je bij de ontvangst van de lezer.
- Redigeer, redigeer, redigeer! Lees je gedicht een aantal keer door en kijk of alles wat je geschreven hebt er zo staat dat het voor jou klopt. Schrijffouten en grammaticale missers zijn showstoppers, voorkom ze.
De Don’ts
- Ga voor veilig. Als je voor veilig gaat komt dit je gedicht niet ten goede. Schudt je lezers wakker, experimenteer, schokeer, verras, zet je lezer op het verkeerde been en wees niet bang om iets te schrijven waarvan je denkt dat de lezer zich ongemakkelijk bij zal voelen.
- Speel met lettertypes. Hoewel de vorm van een gedicht belangrijk is (zie hierboven bij 5) is het gebruik van verschillende lettertypes of het gebruik van exotische lettertypes geen goed idee. Het zal onmiddellijk afleiden van waar het over gaat; het gedicht. Ik wil daar nog aan toevoegen: centreer een gedicht nooit in het midden van de pagina!
- Probeer trendy te zijn. Wees trouw aan je eigen ‘stem’ en taal. Wees origineel en authentiek maar probeer niet met allerlei dingen in en om je gedicht te imponeren. Je gedicht is waar het om draait, niet of je in een trend meegaat.
- Vergeet je lezer. Een lezer bestaat slechts in je verbeelding op het moment dat je het gedicht schrijft. Maar realiseer je dat wanneer je gedicht wordt gelezen er een mens van vlees en bloed het leest. Een ander dan jezelf dus. Jij als dichter bent niet je publiek.
- Leg je gedicht uit. Laat je gedicht altijd op eigen benen staan. Gedichten komen uit een vreemde plek in je ziel die niet per se slim of logisch is. Laat altijd wat te raden of aan de fantasie van de lezer over. Dit geldt wat mij betreft ook bij voordragen. Niets is zo’n afknapper als er een uitleg van een gedicht komt voor het eigenlijke gedicht, zeker niet als die uitleg veel langer duurt dan het gedicht zelf.
Herinner je deze tips en tricks tijdens je schrijfproces en pas ze toe en je zult zien dat het je poëzie ten goede komt. K. Schippers schreef een toepasselijk gedicht over het gedicht getiteld ‘Gedicht’. Het gedicht komt uit de bundel ‘Een leeuwerik boven een eiland’ uit 2003.
.
Gedicht
In dit gedicht
is geen woord
te veel
Neem je er iets van af
dan is het
niet meer heel
.
De Titaan
Literaire krant
Enige tijd geleden was ik in de leeszaal van de Koninklijke Bibliotheek tussen afspraken in, en dan mag ik altijd graag even een stop maken bij de kast met literaire- en poëzietijdschriften. Ze hebben daar een ruim aanbod (alleen MUGzine ontbreekt nog maar daar wordt aan gewerkt) en die keer lag daar een krant met de naam ‘De Titaan’. Ik kende de krant niet dus was eigenlijk meteen al nieuwsgierig. In januari 2014 verscheen het eerste nummer van literair tijdschrift De Titaan. De Titaan is een krant van twaalf pagina’s vol literatuur en was initiatief van de Tilburgse schrijver Martijn Neggers.
Het was een initiatief want het nummer dat ik las was het laatste nummer dat was verschenen. Boven der namen van de redactieleden stond ‘Na vier jaargangen houdt de Titaan op te bestaan. En ook de website titaan.nu bleek al uit de lucht. Wat ik erg leuk vond waren, behalve de verkoopleus: ”s Lands literairste visverpakking’, de vele gedichten die in de krant waren opgenomen.
De Titaan had een aantal vaste rubrieken. Op de voorpagina van ieder nummer stond een ZKV (zeer kort verhaal), in ieder nummer stond een essay over een schrijver die niemand meer kent en in elke editie stond een paginagrote cartoon. Ook introduceerde De Titaan in 2015 een nieuw genre: de zelfrecensie. In die rubriek recenseerde een beroemde schrijver zijn/haar eigen boek.
De redactie bestond (ten tijde van het laatste nummer winter 2017/2018) uit Anneroos Goosen (1987), Andrew Cartwright (1966), Lukas Meijsen (1986), Martijn Neggers (1987) en Bart Smout (1983). De laatste versie van De Titaan, editie 15/16 was gevuld met ‘The greatest hits’. Toch jammer dat deze krant niet meer bestaat. Uit de laatste editie komt het gedicht ‘Als je hard duwt past alles’ van Roos Vlogman (uit #5).
.
Als je hard duwt past alles
.
Seks is niets anders dan het verschuiven van huid,
vlees dat zachtjes uitdijt.
We zijn te ver uitgedijd, denk ik.
.
Ik lig al minutenlang te proberen in elkaar te passen
en jij ligt daar op mij, te proberen je in mij te passen.
Als we doorzetten, komen we er wel.
.
Ik moet denken aan de jongen met de glutenallergie.
Bij een kijkoperatie werd er een slangetje met een camera in zijn keel geduwd.
Hij had het zich anders voorgesteld.
.
Van de haptonoom moet ik alles opschrijven wat goed gaat.
In gedachten schrijf ik: ik ben naakt en dat is goed zo.
.
Ik stap uit bed en zie mijn tenen.
De nagels zijn in halve maantjes geknipt.
,
Weirdo’s
literair magazine
.
Iedereen die iets van literatuur weet of daar wel eens over leest, weet ook dat er literaire en/of poëziemagazines zijn in Nederland en Vlaanderen (in het Nederlandse taalgebied). Tijdschriften als De Gids, Raster, Hollands Maandblad, Passionate, Awater en Het Liegend Konijn (al is die laatste meer een verzamelbundel). In maart dit jaar schreef ik er nog over https://woutervanheiningen.wordpress.com/2021/03/31/literaire-tijdschriften/ . In de periferie van al die grote en bekende bladen (waar bijna altijd vooral bekende dichters in worden gepubliceerd die toch al wel aandacht krijgen) zijn er gelukkig ook allerlei kleine, minder bekende maar zeker niet minder aantrekkelijke of interessante literaire en/of poëzietijdschriften te lezen en te verkrijgen. Het beste voorbeeld vind ik uiteraard https://mugzines.nl/2021/09/16/mugzine-9/ dat 5 maal per jaar verschijnt en waarin vooral dichters verschijnen die zeer de moeite waard zijn maar misschien nog niet zo’n grote landelijke bekendheid hebben of nog aan het begin staan van hun dichterschap.
Maar er zijn er, zoals gezegd meer. Pas kreeg ik bijvoorbeeld het Anti-Postmodernistisch literair (k)wartaalschrift ‘Weirdo’s’ een kruispuntje, onder ogen. Dit Vlaamse tijdschrift werd in december 1986 door Frank Moyaert en Hubert Van Eygen opgericht en wil “een blad zijn dat publicatieruimte biedt aan mensen die gewoon zichzelf willen zijn en die geen rekening (willen) houden met de regeltjes die anderen opleggen”. Het blad wordt gesteund door financiële bijdragen van een 60-tal trouwe abonnees (zoals MUGzine alleen heeft die nog wat minder donateurs) en de gemeente Kinrooi (in Belgisch Limburg).
De oplage van Weirdo’s is 150 (MUGzine : 100) en een abonnement kost € 15,- voor 4 nummers (MUGzine donateur per jaar vanaf € 20,- voor 5 nummers). En wat staat er dan in Weirdo’s? Verhalen, foto’s, (cartooneske) tekeningen en gedichten. Uit het aanbod van nummer 1 jaargang 34 koos ik het gedicht van de Groningse dichter Henk Puister getiteld ‘Had alles zo’n natuurlijk verloop’.
.
Had alles zo’n natuurlijk verloop
.
Waar ik zo stervensalleen
in mijn miniatuurhuis
mee doende ben de hele dagen –
vraag je. Ik plaats een komma,
vervang een woord – Maak een Hoofdletter
van een kleine – zet een streepje
van verbinding. Veel vraagtekens???
Dan zet ik een punt achter de dag.
De klange winter wacht –
vertrekt dan weer als vanzelfsprekend.
De dromen van het voorjaar
altijd weer botten ze uit.
.
Literaire tijdschriften
Van Awater tot De Zingende Zaag
.
Een tijdje geleden las ik een masterscriptie over literaire tijdschriften door V.J. Drost uit 2008 met als titel ‘De functie van het literaire tijdschrift in de literaire wereld’ en als ondertitel ‘Onderzoek naar de functie van 10 gesubsidieerde Nederlandstalige literaire tijdschriften in de periode van 2002 tot en met 2007 voor de Nederlandse literaire uitgeverijen.
Een van de conclusies die ik trok na het doorgelezen te hebben was dat de nadruk bij deze 10 gesubsidieerde grote bladen ligt op proza en dat men, wanneer men poëzie plaats, er een grote voorkeur is voor bepaalde dichters per tijdschrift. Zo verscheen van Drs. P. 23 maal poëzie in De Tweede Ronde maar in geen enkel ander van de 10 tijdschriften. Piet Gerbrandy kwam in 5 tijdschriften een paar keer voor maar wel 10 maal in Hollands Maandblad. Hetzelfde geldt voor Ingmar Heytze al werd hij ook 5 maal opgenomen in Passionate en Leo Vroman met maar liefst 15 plaatsingen in Hollands Maandblad.
Een andere voorzichtige conclusie die ik hieruit trek is dat literaire tijdschriften duidelijk hun favoriete dichters kennen en deze zijn, vrijwel altijd bekend of gearriveerd. Gelukkig zijn er momenteel volgens Wikipedia maar liefst 34 literaire tijdschriften van Awater tot de Zingende Zaag, nog altijd actief. Feitelijk zijn het er meer want MUGzine staat (nog) niet in deze lijst. Slechts een aantal van deze tijdschriften (op papier en digitaal) afficheert zichzelf als poëzietijdschrift.
Een groot deel van deze poëzietijdschriften heeft (gelukkig ook) aandacht voor jonge, wat mider bekende en talentvolle nieuwe dichters. Awater is een goed voorbeeld maar ook MUGzine durf ik hier wel te noemen. Het aardige ook is dat er wat deze tijdschriften betreft geen grens bestaat tussen Nederland en Blegië (Vlaanderen). Voor de allround breed georiënteerde poëzieliefhebber is er dan ook genoeg te kiezen.
En omdat er altijd wat te kiezen is wil ik dit stuk besluiten met een gedicht van een nieuwe dichter die afgelopen jaar in MUGzine stond (in #3) Marie-Anne Hermans met het gedicht ‘Tot stilstand’.
.
Tot stilstand
.
Zittend op een boomstam wrikken we
onszelf los. Deze omgevallen liefde
is niet helemaal naar wens gegaan.
.
Een verdwaalde padvinder op badslippers
flipflopt voorbij, de zorgen op zijn rug.
.
Binnenin mij waait en wiekt
de vlinderjacht nog onbestendig.
.
Als we op een boomstam zitten,
zijn we prettig in de omgang.
.
Dat frambozen zoeter smaken in de herfst
wil ook niemand geloven.
.
Marché de la poésie
Parijs
.
Van 11 tot en met 15 juni werd op de Place Saint-Sulpice de 32ste editie van de Marché de la Poésie georganiseerd. In 1983 organiseerde uitgever Jean-Michel Place voor het eerst deze poëzie manifestatie die is uitgegroeid tot de grootste poëzie manifestatie in Frankrijk.
Dit niet te missen evenement voor liefhebbers van poëzie wordt jaarlijks gehouden in Parijs op de Place Saint-Sulpice. In de vijf dagen die dit evenement duurde dit jaar, kwamen meer dan 500 uitgevers af. Er werden poëzietijdschriften verkocht, er waren workshops creatief schrijven, exposities, er werd voorgedragen en uiteraard werd er poëzie verkocht. Daarnaast waren er lezingen en meer dan 300 signeersessies bij de vele stands waar veel publiek op af kwam.
Voor deze 32ste editie, werden dichters van de Congo in de spotlights gezet. Negen landen waren vertegenwoordigd: Angola, Burundi, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo, Gabon, de Democratische Republiek Congo, Rwanda en Tsjaad.
Naast dit evenement, werden ook andere evenementen in Parijse voorsteden georganiseerd. Voor het volledige programma van dit jaar kijk je op http://poesie.evous.fr/-32e-Marche-de-la-Poesie-.html (in het Frans).
ZICHTBAAR ALLEEN 