Site-archief
Marjan de Ridder
Marjan de Ridder
.
De Vlaamse dichter/performer Marjan de Ridder (1988) kwam ik tegen bij een voordracht in Breda. Ik kende haar van naam en van het gegeven dat ze als deelnemer was mee geweest met de Poëziebus en daar zag en hoorde ik haar voor het eerst performen. Op dat moment wist ik dat ik over haar ging schrijven.
Marjan ziet kunst als spelen, ze vindt dat je met alles kan schilderen: pureepatatjes, geluid, woorden. Overal vindt ze dingen om haarzelf mee uit te drukken, ze is avontuurlijk (maar niet praktisch) en kan zich moeilijk op één ding focussen.
Ze heeft roots in het koorzingen en in de rap en ze schildert, tekent en drukt monotype. Altijd heeft ze een schetsboek of schrijfboek bij zich. Het gedicht ‘Huil naar de maan’ is een nieuw of vers gedicht zoals Marjan het zegt.
Over het gedicht zegt ze: ik ben niet goed in relaties, en denk altijd dat ik met iemand een soort band heb die er eigenlijk niet is, uiteindelijk ben ik een soort ‘manic pixie dreamgirl’ (een manic pixie dreamgirl helpt de man bij zijn zoektocht naar geluk, zonder het eigen geluk na te streven). Voor veel mensen en als ik hen heb opgevrolijkt met mijn nogal sterke energie laten ze mij vaak zitten… huilen daar ben ik te trots voor, ik zal altijd alle pijn achter positiviteit en humor verschuilen. (in welk geval dan ook).
.
Huil naar de maan
.
wikkel ons af
haal ons op
span ons vel in zeilen
en vertel me dat we naar het Noorden trekken
omdat ik mijn hoofd daar wel koel kan houden
en huil, huil naar de maan
zwem in mijn wachten
pest me om me te testen
spoel van mij de resten van vertrouwen
en vraag mij vijf keer ongemanierd of ik morgen met jou zal trouwen
… om het daarna weer af te houden
en huil maar, huil maar naar de maan
trek aan de haren van de nachtmerries die we zouden bewaren voor wanneer het oorlog was
en lach maar, lach maar naar de nacht
naar de vos die stil is en de wolf die mistig en listig aast
… wij, … het aasdier, nu al stukgebeten
tandenknarsen kan je het best in de nacht leren
ook huilen, meerder keren
wij kunnen dit van ons afwassen in de ochtend, zeg je dan
maar je spreekt voor jezelf
want alles is nu droogte
het watersysteem verkalkt, net als mijn ogen
huil maar in de nacht, zet morgen je “dag zonlicht”
– zonneschijnlach
schone schijn lach –
maar op
en huil, meisje, maar enkel… in de nacht.
.
Mensen zeggen dingen
Pieter Seinen
.
De Arnhemse rapper, dichter en filosoof Pieter Seinen (1989) was in 2016 halve finalist van de NK Poetry Slam, deelnemend dichter van de Poëziebus en hij trad op met ‘Mensen zeggen dingen’. Mensen Zeggen Dingen organiseert Spoken Word evenementen op locatie en festivals. Iedere vorm van woordkunst krijgt bij hen een podium. Ze richten zich vooral op Spoken Word, waarin ze de combinatie zoeken van literatuur, theater, rap, cabaret en improvisatie. Met zijn ritmische, vaak humoristische en cynische teksten en zijn stijl van performen past Pieter Seinen dan ook heel goed bij ‘Mensen zeggen dingen’.
Op de website van Pieter http://www.pieterseinen.nl kun je zijn teksten lezen waaronder deze ‘Leuk dat je werk hebt’ uit begin 2015.
.
Leuk dat je werk hebt
.
De banenmarkt is als een slecht middelbareschoolproject
dat per se gedaan wordt met z’n zessen tezamen.
Met drie personen heb je de taken van echte noodzaak gedaan
dus moet de rest maar enquêtes gaan maken.
De banenmarkt is net een wachtkamer.
Zo van: “Alstublieft een puzzel dat zal u effe vermaken.”
Je hebt mensen met banen om geld te verplaatsen.
Managers managen het aantal managementlagen.
Er zijn mensen met banen om mensen te helpen aan banen,
mensen met banen om je ongevraagd te bellen met vragen.
Zit je net lekker. Pak je bestek van de tafel.
Belt er iemand om over abonnementen te praten.
En als hij dan hard genoeg z’n best heeft gedaan
stap je over naar een firma die hetzelfde maakt.
Leuk dat je werk hebt, maar wat heb je er aan?
Heeft het naast je salaris nog een enkele waarde?
Zonder makelaar kan je appartementen betalen,
zonder reisorganisatie kan je naar plekken toe gaan,
zonder reclame voor fruit is er trek in bananen,
zonder bestuur weet ik best hoe ik pallets opstapel.
Je baan is als etiketten van flesjes afhalen.
Het houdt je bezig maar je kan het net zo goed laten.
Leuk dat je werk hebt, maar wat heb je er aan?
Heeft het naast je salaris nog een enkele waarde?
.
2 Muzen
Boekenweekgeschenk
.
In 1955 werd in het kader van de Boekenweek het bundeltje ‘2 Muzen’ uitgebracht als boekenweekgeschenk. Een verzameling van Nederlandse gedichten handelend over muziek, uitgezocht door Jan Engelman en Wouter Paap. In de inleiding bij dit boekje staat:
Dit bundeltje wordt de wereld ingezonden in de hoop, dat de jeugdige muziekminnaars er de schoonheid van de dichtkunst door op het spoor mogen komen, en dat de poëzieminnaars er iets van de mysterieuze werking der muziek uit zullen leren kennen. De omgang met dit zusterpaar: dichtkunst en muziek, kan het leven van kunstgevoelige naturen in dubbele zin verrijken.
Tegenwoordig zou een dergelijke bundel waarschijnlijk gevuld zijn met de cross over tussen rap muziek en poëzie. Toen ging het vooral om klassieke muziek zoals in het gedicht ‘Eine kleine Nachtmusik’ van Gerrit Achterberg, oorspronkelijk verschenen in de bundel ‘Cryptogamen’ uit 1946.
.
Eine kleine Nachtmusik
Terwijl hij onder den vleugel sliep
alsof geen morgen hem meer riep,
begonnen zacht op ‘t wit en zwart
van ‘t doodstil glanzend mechaniek
de snelle maten van het lied
dat in zichzelf verdronken sliep,
dat in zichzelf verzonken zag
naar wie het riep
met klare, jubelende kracht.
Haastig en diep gelukkig schiep
Mozart zijn kleine nachtmuziek.
.
Rock ‘n’ Roll
Klinkende gedichten
.
In 2002 stelde Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze de bundel ‘Rock ‘n’ Roll klinkende gedichten’ samen. Deze bundel staat bol van gedichten over het volle (nacht)leven en alle muziek die daarbij hoort: Rock ‘n’ roll, jazz, blues en dergelijke.
Wat mag je verwachten als je deze bundel leest? Uiteraard Jules Deelder, Simon Vinkenoog en Tom Lanoye maar ook Huub van der Lubbe, Serge van Duijnhoven en Daniël Dee maar ook onverwachte dichters als Anna Enquist, Gerrit Achterberg en Maria Barnas. Veel jazz maar ook rap en punk.
Ik heb gekozen voor een gedicht van Bernlef, ook niet meteen een dichter die ik hier zou verwachten. Het gedicht is getiteld ‘Kurtág’ en gaat over een Hongaars componist van hedendaagse klassieke muziek György Kurtág. Concentratie en spontaniteit vormen belangrijke constanten in de toonspraak van Kurtág. Het gedicht verscheen oorspronkelijk in ‘Dietsche Warande & Belfort’ uit juni 2002.
.
Kurtág
.
Muur van muziek
vol kieren en gleuven
waaruit soms woorden ontsnappen
.
Korte boodschappen
van volstrekt wanhopigen
signalen naar een vergeten heelal
.
Muur die twee werelden scheidt
het tumult ervoor, de stilte erachter
daar tussen ingemetseld de kus.
.
Als de hemel valt
Typhoon
.
Zanger/rapper Typhoon (Glenn de Randamie) brak met zijn CD ‘Lobi da Basi’ (liefde is de baas) in 2014 door en gaf niet alleen hiphop liefhebbers maar ook andere muziekliefhebbers een prachtige persoonlijke cd. Lobi da Basi werd verschillende keren onderscheiden en Typhoon werd wereldberoemd in Nederland, België en Suriname.
De nummers op deze cd zijn behalve heel aanstekelijk ook qua tekst anders dan je zou verwachten van een hiphop of rap cd. Poëtische, melodische zinnen afgewisseld met heel down to earth zinnen maken de taal van Typhoon bijzonder.
Als voorbeeld kun je hieronder de tekst van het nummer ‘Als de hemel valt’ lezen en je kunt via Youtube het nummer beluisteren.
.
Als de hemel valt
Wat ze worden opgeschreven als de kern van wat ik word begrepen,
Voorbij het punt van lezen is er de kunst van leven
Tussen de regels buiten de kantlijn,
Hoe anders zou het zijn, hoe anders zou het zijn
Ben er gezegen maar maar een man met gebreken,
Soms belabberd niet eerlijk, soms te berekenen
Alles op de tekentafel, liefde,
Geven is makkelijk maar ontvangen van een ander kaliber
Je kent mijn streken en mijn kracht,
Ken de muziek, de poëzie en wat het heeft gebracht
(hèhè)
En ik ben dankbaar voor mijn lach,
Als ik dat niet had was ik depri of suïcidaal
Ze zeggen doe normaal, verman jezelf,
Al gaat het goed, het paradijs lijkt soms verdacht op de hel
Maar goed, ik sta verstelt, sta stil en herinner me,
Alles is er al van binnen
Als de hemel valt, de hemel valt
De druk op God wordt groter en ze draagt het allemaal
Maar als de hemel valt,
Zullen we het samen moeten dragen en kunnen zij en Allah samen even weg
Misschien ben ik een domme jongen maar mijn god zegt maar waarom men zonnen blijven verkondigen als liefde de bron is
Dat is geen brood maar kruimels uit mensenhanden,
Bieden jou of de zogenaamde duivel
Zeg, hoe is het nou als een multispagaat,
Er altijd zijn voor iedereen en alles een beetje zoals mijn eigen ma
Zij is te goed voor deze wereld,
We willen meer, plus door de crisis is iedereen skeerer
En dan de eeuwige strijd,
Klopt drama aan de deur als elite van de partij
Ja, ja we willen ons gelijk,
Opgehangen aan ideeën van het liefst één waarheid
Lieve hou zou het zijn,
Even een break, telekenesis of met de trein
Pootje baden in een universum onderpand,
verse koffie en de ochtendkrant
Als de hemel valt, de hemel valt
De druk op God wordt groter en ze draagt het allemaal
Maar als de hemel valt,
Zullen we het samen moeten dragen en kunnen zij en Allah samen even weg
.
Rijmklank
Vormen van rijm
.
Ik krijg weleens de vraag wat poëzie nu eigenlijk is. Daar is natuurlijk geen eenduidig antwoord op te geven. Zoek naar definities en je vindt er vele. Ik heb in het verleden al wel verschillende aspecten van poëzie beschreven op dit blog (in de categorie literaire kunst) en wil daar de komende weken weer een en ander aan toevoegen.
Om te beginnen Rijm. Hoewel ik zelf niet van de rijm ben (ik heb de rijmdwang in het verleden ook af moeten leren) zijn er prachtige rijmende gedichten geschreven. Gedichten in vaste versvormen maar ook gedichten met voorrijm, middenrijm etc.
Vandaag wil ik stilstaan bij drie soorten rijmklanken: Volrijm, Alliteratie en Assonantie .
Volrijm
Bij Volrijm is er sprake van klankovereenkomst bij zowel klinkers als medeklinkers.
Slik en stik. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep niet gevolgd wordt door een andere, noem je mannelijk of staand rijm
Rapen en gapen. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep wel gevolgd wordt door een andere, noem je vrouwelijk of slepend rijm.
Toeteren en ploeteren. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep gevolgd wordt door twee onbeklemtoonde lettergrepen, noem je glijdend rijm.
Alliteratie
Bij Alliteratie is er sprake van klankovereenkomst van de begin medeklinkers.
Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan. Kapper Karel knipte koppige kerels kaal.
In het boek Opperlandse Taal & Letterkunde van Hugo Brandt Corstius uit 1981 zijn mooie voorbeelden te vinden.
Assonantie
Bij assonantie is er alleen klankovereenkomst van de klinker. Assonantie wordt veel door rappers gebruikt en zou je kunnen beschouwen als een zwakkere vorm van rijm. Maar ook de grote dichters maakte gebruik van deze vorm, zoals hier in een strofe van Martinus Nijhoff.
Maar ’t leven is te vast en hard:
Of we al een rustplaats graven,
Noch nimmer kwam de grote nacht
en is een mensch gaan slapen
.
Hans en Monique Hagen hebben in hun bundel ‘Jij bent de liefste’ en gedicht geschreven waar van allerlei soorten rijm inzit. De titel is ‘Onzichtbaar’ uit 2002.
.
Onzichtbaar
de nacht is onzichtbaar
die ik nooit meer vind
Tante Lien
De jeugd van tegenwoordig
.
Als het gaat om taal, tekstdichten, associatief met woorden en tekst omgaan en verrassend en nieuw taalgebruik is er geen artiest of band in Nederland of daarbuiten die zich kan meten met de Jeugd van Tegenwoordig wat mij betreft. Vanaf het moment dat hun debuutsingle ‘Watskeburt?’ in 2005 uit kwam was ik fan. Niet eens zozeer van de muziek, hoewel ik die ook vaak lekker in het gehoor vind liggen, maar vooral door de taal die ze in hun teksten gebruiken. Het spelen met taal, het kneden van woorden tot nieuwe woorden en uitdrukking, het gebruik van slang woorden, Surinaams, Engels, Duits, Frans, Spaans in hun teksten, elke keer weten ze me weer te verrassen.
Een mooi voorbeeld vind ik het nummer ‘Tante Lien’ waarin veel voorbeelden, zoals hierboven genoemd, zijn terug te vinden.
.
Tante Lien
Laat me je Lien zien Lienie
Refrein (2x):
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Zegt ze, Tante Lien is de baddest bitch you’ve ever seen
killer smile, jopen defy gravity
Lien is strak – what else – meane bakka
Lord have mercy, wees lief voor papa
Tante Lien is een dancing Queen
D’r zijn geen woorden voor
Behalve in het Frans misschien – ooh la la –
Alle aandacht vindt ze prachtig vriend
Ik zie d’r staan en ik zeg alleen maar papi Lien
Tante Lien, prachtig dier, heerlijk feestbeest
Ietsje ouder, maar, nog steeds amazing – amazing –
Lekker gek – what else – Beetje crécré
Fan van de Jeugd en stiekem ook van LeLe
Tante Lien ik word helemaal warm van je
Honderd procent bad bitch niks geen franje – niks geen franje –
Chiquer dan een hele doos champagne
Stiekem moet ik een beetje blozen van je
Refrein (2x):
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Ode aan die mooie dame leeftijd mag je raden
Twee grijze haren
Wat ze doet voor de money nie over praten
Niet achter de ramen
Handtas, lippenstift, hair dicht, killer bitch, bloot op de straten
Toch blijft ze een dame
De schrik van het Leidseplein
Ze breekt je hart ze breekt je benen
Ze leeft d’r eigen leven Tante Lien heeft het allemaal al gezien
Maar je had d’r moeten zien, Tante Lien
Polizei keek opzij en weinig wetende, bloed op de straattegeltjes
Geen geschreeuw geen niks
Het ging zo snel voorbij en wat er gebeurde dat ik tussen jou en mij
En dat is waar het blijft Tante Lien ik heb niks
Geen crime geen scene Tante Lien
Ze hebben niks op jou en mij – niks op jou en mij –
Ze hebben niks op jou en mij – niks op jou en mij –
Fock em all, Tante Lien
Refrein(2x):
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Soms kookt ze voor me Tante Lien is goed volk
Kip, rijst, sperzieboontjes op me bord
De swung is impacable
Noem me Tante Lien
Hoe? Tante Tante Lien
Wat? Tante Tante Lien
Ze is straight met je
Ze zegt je eerlijk tegen je wat is wat
Lientje zei me, dus dat is dat
Je moet investeren zegt ze
Rappen is niet voor altijd
Ze kent boys die handelen en beter leg ik bij
Dan ga ik twijfelen, je kent mij
Je wil niet weten wat voor waggie ze rijdt
Oeh das funny, wiwelien met voetbalmoney
M’n billen vegen met donnies
Ze heeft een slecht invloed op me
Het is lekker tot het eind
Want zo lang ik met haar ben is Tante Lien voor mij
Whisky, India, Whisky, Alfa
Smijt met money als Talpa
En Lientje weet het
Refrein:
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Lean back, ooh
Handen in de lucht en groeten aan je tante
Welke tante? Tante Lien
Welke Lien? Get Money
Hee Tante, I see you
.
ZICHTBAAR ALLEEN 