Maandelijks archief: juni 2019
Niet vanzelf goed
Sylvia Hubers
.
Bij de opening van de Haarlemse Dichtlijn droeg Sylvia Hubers een gedicht voor. De bundel die naar aanleiding van de Haarlemse Dichtlijn werd gemaakt draagt als titel een zin uit haar gedicht ‘Ze zag mij en groette’. Sylvia Hubers (1965) is dichter en prozaschrijfster. In 1988 verzorgde ze de illustraties bij een eigen beheerbundel van de toen 18-jarige Erik Jan Harmens. Sylvia Hubers was stadsdichter van Haarlem 2009-2013 en is medewerker van Het liegend Konijn. Van haar hand verschenen al meerdere bundels. Uit haar bundel ‘God gaf ons apparaten’ uit 2011 het gedicht ‘Dingen die niet vanzelf goed gingen’.
.
Dingen die niet vanzelf goed gingen
.
Er waren dingen die niet vanzelf goed gingen. Porren, er
moest gepord worden. Gesjouwd. Besproken. Geregeld.
Het nerveuze systeem ging ervan in een driedimensionale
versnelling. De geest ging in de kelder zitten rillen. Er
werden dingen gesjouwd, besproken, geregeld. Er begon-
nen dingen te gebeuren. Dingen die niet vanzelf goed
gingen. Deze moesten opnieuw worden bekeken. Er
moest opnieuw met de dingen worden gesjouwd. Er werd
weer besproken en geregeld. En nog eens. Het nerveuze
systeem schakelde over naar een vierde dimensie. Die nog
niet door het universum was ontketend. Dus dat moest
ook weer worden geregeld. Bij elkaar gesjouwd. Bespro-
ken. Gepord. Papieren ondertekend.
.
Minnezinne in moerstaal
Delia Bremer & Ria Westerhuis
.
Ik ken het dartele poëzieduo Delia en Ria al sinds een optreden bij Reuring in 2013. Daarna droegen ze voor bij Ongehoord!, zagen we elkaar regelmatig op poëziepodia zoals bij de Poëziebustoer en een festival in hun thuisregio. Toen ik hoorde van hun initiatief om hun succesbundel ‘Minnezinne’, (erotische) poëzie in de Drentse taal, een meer landelijk vervolg te geven heb ik dit meteen aan Evy van Eynde doorgegeven van wie ik toen een bundel ‘Zal ik liefde noemen’ aan het uitgeven was via MUG books. Zij reageerde en staat nu als één van de 49 dichters in deze fraaie bundel. In ‘Minnezinne in Moerstaal’ staan gedichten in vele dialecten en talen, van Utregs, Limburgs, Drents tot plat Haags, Achterhoeks, Deventers ( ik wist niet dat daar ook een eigen dialect gesproken werd), Vlaams, Suid-Afrikaans en Schleswig-Holsteins.
Een bonte verzameling van gedichten waar je soms wat meer en soms wat minder je best voor moet doen om ze te kunnen begrijpen. De bundel is netjes uitgegeven door Ter Verpoozing in Peize en bevat twee foto’s die vreemd genoeg hetzelfde zijn. De verbindende schakel tussen de gedichten (behalve dat ze in de eigen taal zijn geschreven) is de liefde, de liefde voor taal en lijf. In die zin blijven Delia en Ria dichtbij hun originele bundel.
Ik heb de bundel met heel veel plezier gelezen. Wat een rijkdom biedt onze taal als je oog hebt voor de verschillen. Het was niet eenvoudig om een keuze te maken. Uiteindelijk heb ik gekozen voor het gedicht ‘Zomerfeest’ van Henk Jalvingh in het Zuidwest-Drents (ja de verschillen zijn groot, zelfs in een provincie als Drenthe). Voor taalliefhebbers die een beetje ondeugende poëzie kunnen waarderen is deze bundel een feest. Maar ook voor taalliefhebbers hebben Delia en Ria iets moois neergezet, waarvoor dank.
.
Zomerfeest
.
Was ’t de wien,
De breuierige nacht,
Wij hadden nargens over nao edacht,
En vertrukken ongezien.
.
Mooi was ze,
En lustvol.
Gien idee hoe dit uutpakken zol.
Maor ze was mij al bij de ritse.
.
Ongeremd,
Stroomden oenze hormonen.
Zoenen, likken, betasten en komen.
Gien meinse die wat vernemt.
.
Waor waaj?
Wij waren oe kwiet!
Dat is waor ’t de volgende morgen over giet.
Ik glundere, en geef ’t gesprek een andere draai.
.
Stop je gedachten
Poëziebustoer 2019
Naomi gaat ook graag de uitdaging aan door in opdracht te schrijven voor bijvoorbeeld FunX en Scotch&Soda live een evenement in spoken word samen te vatten zoals de LHBTQI+-talkshow FRESH of door een persoonlijke tekst te schrijven voor een jarige, zwangere of medewerker van het jaar. Haar teksten zetten aan tot nadenken en dialoog, want Naomi vindt “To heal the world, we first have to heal ourselves” (Michael Jackson).Naast zelf schrijven en optreden, geeft Naomi ook workshops creatief schrijven voor (voornamelijk) jongeren tussen 12 en 21 jaar. Ze vindt het belangrijk dat jongeren zich al vroeg leren uiten op een creatieve manier. Ze heeft gemerkt dat het de jongeren meer zelfvertrouwen geeft en het daardoor makkelijker wordt om over taboe onderwerpen te praten.
Hieronder een tekst van haar hand maar bekijk en beluister haar ook vooral op YouTube zoals hier: https://youtu.be/yOReXyz_cmc
.
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt in een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Ik was negen jaar en ik kreeg een moeilijke vraag
Een vraag die mijn hersens liet kraken
Eentje waardoor ik ’s nachts moeilijk kon slapen
Wat is 25 x 25 Omi?
25 x 25? Hoe moet ik dat weten? Ik ben nog maar negen
Hoor ik het antwoord op die vraag op mijn leeftijd al te weten?
Ik denk diep na en twijfel of ik die rekenles misschien wel ben vergeten
Mijn hoofd is als een zeef
Het is niet gek als ik dingen niet meer weet
Oh, als je hoofd niet vast zat
Mijn moeder, constant
Je bent een dombo, daarom weet je het niet
Je bent lelijk, niets waard en in je hoofd ben je ziek
Niemand die je ziet, je had hier niet moeten zijn
Maar nu je hier toch bent; jouw pijn is gein voor mij
Ik ken deze woorden als geen ander
Deze woorden hebben mij zodanig veranderd
Van vrolijk en klein en naar stil en gemaskerd blij
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Jaren heb ik naar haar gekeken
Hoe ze met steeds meer lichaamsdelen in haar bed bleef liggen
Tot ze er met haar hele lichaam in lag
Ze kon niet meer opstaan
Daar lag ze dan
Met haar handen gevouwen op haar navel
Ogen gericht op het plafond
Benen netjes gestrekt naast elkaar
Gevangen in kleding die haar niet lief was
Maar er was niets anders wat ze aan kon
Van niet meer op kunnen staan naar niet meer op willen staan
Ze wilde haar ogen sluiten
Een poging om haar ogen gesloten te houden
Maar ze kon het niet
Ze kon het niet, omdat ik nog stiekem in haar zat
Ze was allang gestopt met zoeken
Kon mij niet meer vinden
Uit het oog verloren, maar ik hield mij schuil in haar hart
Vastberaden om weer opnieuw te groeien
Om te herrijzen uit mijn as
Als een Feniks wilde ik weer tot leven komen
En daarvoor had ik het laatste beetje energie nodig wat er nog in zat
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Misschien net iets meer testosteron dan de meeste oestrogeen houders bezitten
Maar het maakt mij tot wie ik ben
En dat de aanmaak van dopamine voor mij niet vanzelfsprekend is ben ik nu ook al wel gewend
Endorfine komt niet genoeg vrij
Dus deal ik met stress en pijn
Maar kijk eens, kijk eens goed naar mij
Spelletjes worden gespeeld op level Serotonine
Het heeft Melatonine in de macht
Dat betekent dat ik soms mag rusten, maar al te vaak tijd heb om te schrijven in de nacht
Of om te piekeren, onrustig te draaien of om mij over teveel dingen zorgen te maken
Het gebeurd ook altijd in de nacht dat ik mezelf over de zin van het leven ga bevragen
Maar oxytocine, oxytocine wordt aangemaakt om mij te redden
Oxytocine komt heel vaak voorbij rennen
Oxy pakt mij bij mijn beide handen
Gooit mij dikwijls te midden van mensen die mij hard kunnen laten lachen
Oxy stopt mijn gedachten
Laat mij accepteren dat ik niet van mezelf kan verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
.
Dichters in verzet
Shelley en Whitman
.
Bijna 175 jaar geleden zei Percy Bysshe Shelley in zijn “Verdediging van de Poëzie” dat “dichters de niet-erkende wetgevers van de wereld zijn”. In de jaren daarna hebben vele dichters die rol ter harte genomen, tot op de dag van vandaag. Het waren oproerkraaiers en demonstranten, revolutionairen en soms ook opstellers van wetten. Dichters hebben commentaar geleverd op de gebeurtenissen van de dag, hebben stem gegeven aan de onderdrukten, rebellen en voerden campagne voor sociale verandering. Er zijn inmiddels vele klassieke gedichten bekend over protest en revolutie. Percy Bysshe Shelley’s eigen ‘The Masque of Anarchy’ is daarvan een mooi voorbeeld. Omdat het een nogal lang gedicht is (91 verzen van 4 regels elk) plaats ik hier een link naar de volledige tekst http://knarf.english.upenn.edu/PShelley/anarchy.html zodat je , als je dat wilt, het na kan lezen.
Een andere klassieke dichter die een protestgedicht schreef is Walt Whitman (1819-1892). Whitman begreep hoe belangrijk democratie was en hoe kwetsbaar. In ‘Leaves of Grass’ zijn levenswerk (tijdens zijn leven herschreef hij dit werk, het verscheen in verschillende edities waarbij in de eerste editie 12 gedichten stonden en in de laatste editie meer dan 400!) is het gedicht ‘O a foil’d European Revolutionaire’ uit 1900 opgenomen. Hierin spreekt hij tot de revolutionaire krachten in Europa. Het werk van Whitman werd in de eerste helft van de 20e eeuw geïntroduceerd in de populaire Little Blue Book- serie. Hierin werd het werk van Whitman voor een breder publiek dan ooit tevoren toegankelijk. De Little Blue Book was een serie die socialistische en progressieve standpunten ondersteunde. De publicatie verbond de focus van de dichter op de gewone man en het empowerment van de arbeidersklasse.
.
ber of failures,
unfaithfulness,
positive and composed, knows no discouragement,
and retreat,
balls do their work,
lands,
own blood,
they meet;
infidel enter’d into full possession.
second or third to go,
charged from any part of the earth,
that part of the earth,
myself, nor what any thing is for,)
are great.
defeat is great,
Een van de vele uitvoeringen van ‘Leaves of Grass’.
Zo word je een kind
Dichter op verzoek
.
Op verzoek van Riet Lamers plaats ik vandaag een gedicht van dichter Delphine Lecompte (1978) uit haar bundel ‘De baldadige walvis’ uit 2014 waarin het ‘kind zijn’ meerdere malen terugkomt als thema.
.
Zo word je een kind
.
Zo word je een kind dat graag wordt gezien:
Hol naar het dichtstbijzijnde bos
En laat je adopteren door wolven
Ook al kun je ‘INSECT’ al spellen, en op de valreep ‘NEILPAARD’
Het is beter laat dan nooit, en je bent nog maar zeven.
Wolven zijn altijd happig om kinderen aan te nemen
Zolang de kinderen niet te veel noten op hun zang hebben
En bereid zijn de waarschuwingsfabels van hun ouders achter te laten
En hun twistzieke zussen, en hun aanstellerige namen, en hun brevetten
En de domme dashond, en de pedofiele tuinman, en het vlindernet, en de waterput.
Nu ben je een kind geworden dat een wolvenfamilie kan verzinnen
Het hoeft niet te stoppen in het bos, je moet je niet beperken tot wolven
Je kunt ook naar de zee en onder de hoede van de onstuimige Neptunus
Slierten kweken, zeepaardjes berijden en baarzen belazeren
Of naar de steppe om je te laten koesteren door korzelige kamelen.
Zo word je een kind dat graag wordt gezien:
Ga naar het hoenderhok, strooi granen in het rond
En laat de zorgeloze kippen je toekomst voorspellen
Ze komen uit hun hok en ze zijn gulzig
Dat kan maar 1 ding betekenen: het wordt een verrukkelijk leven!
.
Thuisloze
Jan Kal
.
Op Hemelvaartsdag sprak ik na mijn voordrachten tijdens de Haarlemse Dichtlijn kort met Jan Kal. De Nederlandse dichter Jan (Pieter) Kal (1946) is vooral bekend van zijn vele sonnetten. Hij groeide op in Haarlem, maar verhuisde naar Amsterdam voor een studie medicijnen. Aan studeren kwam hij niet toe door een alles overheersende liefde, maar die bracht hem wel tot het schrijven van sonnetten. Jan Kal kan van weinig poëzie maken. Hij heeft een eigen spontane, weemoedige toon, waarin ook zijn humor een plaats kan vinden. Kal debuteerde in 1974 met de bundel ‘Fietsen op de Mont Ventoux’ waarna nog vele dichtbundels zouden volgen. Zijn laatste bundel komt uit 2015 en is getiteld ‘Een dichter in mijn voorgeslacht’.
Uit zijn debuutbundel het sonnet ‘Thuisloze’.
.
Thuisloze
hij leeft zijn dagen stuk voor stuk, losbladig,
hij doet niet iets gerichts in een beroep,
hij ziet geen toekomst, hoort niet bij een groep,
heeft voor de dag van morgen niets voorradig.
hij loopt maar wat te lopen langs de stoep.
de meesten kijken langs hem, ongenadig.
wel zijn eerwaarde zusters hem weldadig,
en heilsoldaten, met het Woord en soep.
wie hem wat geeft die is zijn kameraad.
het gaat er in, als water in een spons,
waarmee God na lang wachten hem bedenkt.
Zijn komst is zeker als de dageraad,
zoals de regen komt hij toe naar ons,
als late regen die het land doordrenkt.
.
Jan Kal, Frans Terken, Wouter van Heiningen
Klinck-dicht
Minne-dichten
.
Soms loop je per ongeluk tegen iets aan dat heel bijzonder blijkt te zijn. Zo hebben tegen woordig filialen van een grote supermarktketen boekenkasten waar mensen hun oude boeken kunnen achterlaten. Iedereen kan vervolgens in die boekenkasten kijken en als er iets van je gading tussen zit mag je het meenemen.
Meestal bestaat de inhoud van zo’n boekenkast uit ouwe rotzooi, studieboeken van studies die niet langer bestaan, kapotte kinderboeken, oude bibliotheekboeken, Ludlums ( opvallend vaak) en series uit vergeten tijden. Maar soms zit er dus iets bijzonders tussen. Zo ook een boek dat ik afgelopen week in een filiaal in Vlaardingen vond. Het is getiteld ‘Gedichten’. En is heel oud. Genaaid en op geschept papier. Op zoek naar de leeftijd kwam ik uiteindelijk een Romeins jaartal tegen en het blijkt uit 1621 te zijn. Na meer onderzoek (Google-Books) lijkt het hier toch te gaan om een bundel uit 1892 maar ik twijfel of dat niet om een latere druk gaat.
De bundel bestaat uit 4 delen: Minne-kunst, Minne-beat, Minne-dichten en Mengel-dichten. Voorafgaand aan de inhoud is er een ‘Alpabetische naamlijst der intekenaren’ opgenomen waarbij de eerste inteekenaar Zijne majesteit de Koning der Nederlanden is voor maar liefst 3 exemplaren. Andere inteekenaren zijn individuen, scholen, instituten en boekhandels en verrassend veel leden van het Koninklijk-Nederlands instituut in Leiden.
Via Google Brooks heb ik een gedigitaliseerd exemplaar gevonden ( uit de Nationale bibliotheek van Oostenrijk!).
Uit het hoofdstuk Minne-dichten een Klinck-dicht op ‘t ongekleed zijn van Cloris
,
Als eerstmael onversiens mijn ooghen u besaghen,
So waert Guy naë u sin en zeggen ongekleed,
En ‘ speet u, dader Guy dit of noyt of selden deed,
Ick juyst in sulcken staet most naë u komen vraghen.
Ey, Schoone, laet u dit dus euvel niet mishaghen,
Want ick gewis voor u geen beter kleedingh weet
Dan ‘t geen ghy soo versmaed en ongekleet zijn heet:
De rechte schoonheyd kan geen groote pronck verdraghen.
Een witte gaeve muur word met geen verw beklad;
En of ghy schoon-al ‘t best had prachtige aengehad,
Dat u dat schoonder noch sou hebben kunnen maken,
Geloof ick nimmermeer; en soo ‘t so wesen souw,
O dat ick u dan noyt also gekleed aanschouw’!
Want mijne sinnen licht aen ‘t hollen souden raken.
.
Palletgedichten
Papendrecht
.
Eind oktober 2018 werd langs de Merwede een gedicht geschreven in zwarte letters op een pallet aangebracht aan de achterkant van een groot verkeersbord voor de scheepvaart, daar waar Merwede noord en Oude Maas te samen komen. De titel ‘Merwede’ verwijst naar de rivier waarover de schepen varen en was een initiatief van Jan van Wijngaarden. In december 2018 kwam daar een gedicht bij , pallet twee met de titel ‘Noord’ van schrijver/dichter Fred van Os over het verderop gelegen strandje De Noord.
De makers van de eerste twee palletgedichten riepen plaatsgenoten op om ook een gedicht op een pallet te schrijven. Er was voldoende plaats voor meer van deze vorm van low buget poetry zoals de initiatiefnemers het noemen. En al snel werd dit opgepakt door Wim Schut en inmiddels hangt ook pallet drie aan het Aviolandapad waarbij de dichtregels als titel dragen ‘Rivier’.
Door het palletgedicht te plaatsen op de achterkant van een scheepvaartbord, hoopt Van Wijngaarden geen afbreuk te doen aan het beeldenpark en het uitzicht over de rivier. Hij hoopt dan ook dat wandelaars even stil staan om de gedichten te lezen. Er staan daar trouwens nog meer grote verkeersborden voor de scheepvaart. Op de achterkant is plaats voor nog meer palletgedichten.
.
Zet je fiets voor een gedicht
Federico Garcia Lorca
.
Van mijn vriend Edwin kreeg ik vanuit Narbonne, Zuid Frankrijk de onderstaande twee foto’s toegestuurd van een gedicht op een muur. Zoals je kunt zien hebben de makers of degene die het gedicht hebben aangebracht niet heel lang nagedacht over de specifieke plek, zo lijkt het. Meteen voor het muurtje met het gedicht staan haken waar je je fiets in kan zetten. Desalniettemin is het een fraai aangebracht gedicht van de Spaanse dichter Federico Garcia Lorca (1898 – 1936) getiteld ‘Media Luna’ uit 1922. de tekst in het Spaans is als volgt (gevolgd door de vertaling van Edwin).
.
Media Luna
.
La luna va por el agua.
¡Cómo está el cielo tranquilo!
Va segando lentamente
el temblor viejo del río
mientras que una rama joven
la toma por espejito.
.
Halve maan
.
De maan gaat door het water.
Hoe sereen blijft de hemel!
Ze oogst langzaam
de oude tremor van de stroom
ofschoon een boomkikker hem
voor een handspiegel houdt.
.
Het was het glas dat in zichzelf keek
Doreen Hendrikx
.
De volgende dichter, performer die dit jaar met de Poëziebus op pad gaat en die ik je wil voorstellen is Doreen Hendrikx.
De Vlaamse Doreen Hendrikx is een student wiskunde die een jaar geleden toevallig in de voorrondes van Naft voor woord is beland en sindsdien doorgestroomd is naar de nieuwe lichting van vers geweld en verschillende podia heeft mogen betreden. Zij schrijft wat poëzie betreft voornamelijk spoken word die gaat over dingen die haar heel erg raken, heel dicht bij haar liggen en soms ook filosofische overpeinzingen zoals deze.
.
Het was het glas dat in zichzelf keek en de storm in zijn water zag,
Hij die bleek, maar dubbel gelaagd voor de dag verscheen terwijl de wereld verder draaien mag.
Als een draaitol zou hij tot de rand vol tegen de grond gaan,
schuivend uit de hand van hij die wel bleef staan
die enkel hopen kon dat het glas geen sneeën gaf nu al zijn thee verspild op de grond lag.
maar het glas nam het schervengraf als een bloedbad dat hij nooit gewild had.
.
ZICHTBAAR ALLEEN 