Maandelijks archief: juli 2023
Mijn oma zwemt
Kira Wuck
.
Als je zoals ik, de afgelopen dagen in de weer bent geweest met tuinieren (onkruid trekken, snoeien, vegen, poten etc.) dan weet je wat zweten is. Bij bijna 30 graden moet je eigenlijk geen fysiek werk verrichten (in zuidelijke landen weten ze dat). Gelukkig ben ik in de omstandigheid dat ik ofwel naar zee kan ofwel naar een meertje in de buurt waar het heerlijk zwemmen is.
Zwemmen is ontspanning door inspanning zelfs als je dat in de winterzee doet, iets dat vooral door Wim Hof populair is geworden want het schijnt goed te zijn voor van alles. Zwemmen is in ieder geval goed voor de weerstand. Kira Wuck (1978) schreef er in haar debuutbundel ‘Finse meisjes’ uit 2012 een gedicht over.
.
Mijn oma zwemt…
.
Mijn oma zwemt in de winterzee
haar overvallers wilden dat niet geloven
.
ze had graag bij de maffia gewild
want die zorgen tenminste goed voor hun familie
.
toen The Bold and the Beautiful er tijdelijk mee stopte
dreigden mensen hun televisie uit het raam te gooien –
de wereld is mooier in andermans kamers
.
mijn oma liet het hek zien waar mijn moeder
’s nachts overheen klom
en thuiskwam met gaten in haar panty –
ze wees ernaar of het de drinkplaats van een kudde was
daarna haalde ze een schaar tevoorschijn
.
zwemmen is goed voor de weerstand
zouden jullie ook eens moeten doen
water verdraagt veel
.
Treurindex
Harrie Sevriens
.
In het voorjaar van 1994 nodigde Vroom & Dreesmann zijn bezoekers uit een gedicht van hun voorkeur op te sturen. Van de meer dan 750 inzendingen bleek ongeveer 90% gedichten van eigen hand te zijn; het restant werd gevormd door gedichten van bekende dichters. Gezien het grote aandeel van de ‘eigen’ gedichten hebben de samensteller Ernst van Altena en de uitgever besloten de selectie uit deze gedichten te maken. In zijn selectie stelt Ernst van Altena 55 ‘zondagsdichters’ voor die hun wereld in poëzie schetsen. Daar waar dit door de dichters op prijs werd gesteld is het geboortejaar en beroep onder hun gedichten vermeld.
Een van die dichters is Harrie Sevriens (1957-2018) en hij staat in deze bundel als informaticus. Enig onderzoek leidde mij echter naar een website met informatie over Sevriens. Hij was een eigenzinnig literator; zorgde voor sponsoring van zijn publicaties, beplakte ooit het Glaspaleis met zijn aforismen en hij maakte in samenwerking met Diana Raemakers een opvallende auteursvideo Poëziezo. Hij publiceerde ook onder het pseudoniem Hapunt.
In deze bundel dus aanwezig met het grappige gedicht ‘Treurindex’.
.
Treurindex
.
Ik drink vijftien liter bier
als ik mijn lief niet zie.
.
In dit land drinkt men per hoofd
per jaar negentig liter,
.
aldus troost ik mij met de gedachte
dat de gemiddelde man langer dan ik
op zijn geliefde moet wachten.
.
Dit hier
Esther Jansma
.
Van de week op het strand moest ik denken aan het gedicht ‘Dit hier’ van Esther Jansma (1958) uit haar bundel ‘Hier is de tijd’ uit 1998. Vooral de ‘geërodeerde bergen’ herinnerde ik me. Wanneer je er even de tijd voor neemt en het zand op het strand wat beter bekijkt begrijp je deze woorden heel goed. Zo anders dan bijvoorbeeld het zand uit een zandbak of uit een meertje.
De titel van deze bundel ‘Hier is de tijd’ werd ontleend aan de laatste regel van het gedicht ‘Archeologie’. Deze regel is afkomstig uit het gedicht ‘Meisje’ van een van mijn favoriete dichters, de Vlaamse dichter Herman De Coninck (zoals Jansma zelf in de ‘Aantekeningen’ achterin vermeld). Deze bundel bevat – in tegenstelling tot de eerdere bundels – langere gedichten, waarvan enkele tegen het prozagedicht aanleunen. Zo niet het gedicht ‘Dit hier’.
.
Dit hier
.
Je loopt op het strand: de zee, de einder,
het geluid dat de kom van de wereld
tot de rand toe vult – nee, kleiner.
.
Je zet je schoenen in het zand: koeienhuid,
geërodeerde bergen, het een laat
een afdruk na in het ander – nee, anders.
.
Je bent ergens, het doet er niet toe
waar, altijd aan een rand, dit keer tussen
land en water, het gaat over nu – nee
.
je ligt op je buik. Zand zingt zich voort
zoals water, geribd. Je kiest de kleinste rib.
Berg. Je kiest de kleinste korrel. Aarde.
.
Humpty Dumpty
Poëzie en kunst
.
Op het poëzie en kunstfestival van afgelopen 26 juni op het Noordereiland in Rotterdam, kocht ik bij boekhandel Bosch & de Jong het kleine maar mooie kunstwerkje / dichtwerkje ‘Humpty Dumpty’ van dichter Eelkje Christine Bosch en kunstenaar Hillegon Brunt. Een kunstig in elkaar gezet klein kunstwerkje waar je even moeite voor moet doen om het te kunnen lezen maar dat wel levert. Humpty Dumpty werd in een oplage van 450 stuks gemaakt in 2021, in samenwerking met grafisch ontwerper Art Collart. Ik kan de tekst (die bestaat uit twee delen) hier met jullie delen maar voor de totaal beleving is het raadzaam dit kleinood zelf ter hand te nemen. Het is voor € 5,- te koop bij Bosch & de Jong in de boekhandel in de Fenix Food Factory op Katendracht in Rotterdam.
.
Humpty Dumpty
.
onze laatste dag van de zomer
schroef ik mijn armen van
mijn romp mijn benen ook
berg ze op tot volgend jaar
mijn schroefgaten smeer ik in
met onze laatste woorden
.
zo blijf ik stabiel
als een tuimelaar
.
–
net op tijd hield ik iets vast
.
het staat hier al
geschreven van het einde tot het begin
en ingemetseld in papieren muren
en als je heel goed luistert
hoor je letters ongemakkelijk verschuiven
.
zet jij er nog iets bij omdat
je stem er ook wil zijn?
of wacht je tot er iemand naast je staat
een hand zacht op je schouder legt
en zegt
.
hier.
.
en als het waait groeit om
me heen mijn huis
mijn muren zijn al onderweg
naar de zon
.
Elon Musk ligt te sterven op Mars
Radosław Jurczak
.
Op Poetry International was de Poolse dichter Radosław Jurczak aanwezig als een van de dichters die waren uitgenodigd voor onder andere de openingsbijeenkomst. Na de opening kregen de aanwezigen een bundel met geselecteerde gedichten, waarin tien van zijn gedichten staan in het Pools maar ook in een Engelse vertaling en een Nederlandse vertaling. Tijdens de opening was ik al onder de indruk van het gedicht dat hij voordroeg getiteld ‘Elon Musk umarie na Marise’ of zoals de Nederlandse vertaling luidt ‘Elon Musk ligt te sterven op Mars’. Jurczak (1995) is een student filosofie, cognitieve wetenschappen en wiskunde aan de universiteit van Warschau.
Jurczak was winnaar van de 21e Jacek Bierezin Nationale Poëziewedstrijd. Hij debuteerde met de bundel ‘Pamięć zewnętrzna’ (Extern geheugen) in 2016, waarvoor hij de Silesius Wrocław Poetry Award ontving. Momenteel werkt hij aan het gedicht ‘Zakłady holenderskie’ (Nederlandse planten). Hij vertaalt ook filosofische teksten. Uit de bundel die mogelijk werd gemaakt door Poetry International, Versopolis en de Europese Unie, het gedicht ‘Elon Musk ligt te sterven op Mars’ in een vertaling van Kris van Heuckelom.
.
Elon Musk ligt te sterven op Mars
Voor Ania Adamowicz
.
Er is geen pijn, er is het licht van medelevende leds.
Er zijn uren van kijken door een gepantserd raam
zoals Netflix kijken in aparte kamers,
.
groen en rood, zonder deur van rood
naar groen. Het is mooi hoeveel dingen er niet zijn.
Er is geen pijn. Er is het licht van medelevende leds,
,
geroezemoes. De transmissie schurkt aan. Daar is de aarde. Zij is de jouwe,
hoewel er geen aarde is: er is kijken naar de aarde
zoals Netflix kijken in aparte kamers
.
met hetzelfde paar ogen (en je wordt bekeken door
alle ogen op aarde. En zij zien: er is vrede,
er is geen pijn). Er is licht van medelevende leds,
.
een gebaar. Het lossen van de blokkade. Een gehoorzaam infuus.
deeltjes door het celmembraam als door een gepantserd raam
(miljoenen Netflix-streams in afzonderlijke kamers)
.
en het kleurig zomerkleedje en de haarvlechtlintjes voor niets
en mars het tsjilpen van de transmissie de raket de zilverrol
er is geen pijn meer er is licht van de medelevende leds
zoals Netflix kijken in aparte kamers
.
Protein 13
Christian Bök
.
Afgelopen weekend was ik in de voormalige Amerikaanse ambassade in Den Haag. Daar is nu museum West gevestigd en dit museum is gericht op moderne kumnst in allerlei vormen. Nu is er de tentoonstelling Gödel Escher Bach. Deze tentoonstelling ontleent zijn naam aan Douglas Hofstadter’s prijswinnende boek Gödel, Escher, Bach: an eternal Golden Braid uit 1979. In dit boek onderzoekt de auteur de vertrengeling van de metamathematische stelling van logicus Kurt Gödel, de optische illusies van graficus M.C. Escher en de muzikale kronkelingen van componist Johann Sebastian Bach.
Een onderdeel van deze tentoonstelling maakte me nieuwsgierig. Op de muur was een gedicht aangebracht. Met daarvoor een moleculaire sculptuur waarvan de structuur het gedicht ‘Eurydice’ van de Canadese dichter Christian Bök (1966) codeert. Bök staat bekend om zijn experimentele werken. Hij is de auteur van ‘Eunoia’, dat de Canadian Griffin Poetry Prize heeft gewonnen. In de tentoonstelling is een deel van zijn lopende project ‘The xenotext’ zichtbaar als een gedicht en de vertaling van dat gedicht in een reeks aminozuren door een genetisch gemanipuleerde bacterie, die in staat is te overleven in vrijwel idere denkbare omgeving. Deze vorm van genomisch (deel van een DNA set) publiceren kan zelfs de dood van het universum overleven.
Ik kan dit vele malen lezen en nog steeds niet begrijpen wat ik lees maar het gedicht, zonder titel, daarentegen is wel leesbaar. Ik heb het voor het gemak naar het Nederlands vertaald.
.
De fee is rooskleurig
van gloed
.
wij vertrouwen
in het lot
.
kreunen meer verdriet
bij elk verlies
.
elk verlies
is de pijnlijke truc
.
bij hem blijven we
.
oh blijf
mijn lier
.
we spenen hem
van elke melk
.
elke melk is rooskleurig
.
Het dondert en bliksemt niet
René Huigen
.
Dichter, vertaler, essayist en schrijver René Huigen (1962) maakte oorspronkelijk deel uit van de Maximalen, maar verliet deze groep al snel. Hij concentreert zich steeds meer op de vraag wat poëzie eigenlijk is en waarom poëzie betekenis heeft. Huigen doceerde in de jaren negentig van de 20e eeuw aan de Schrijversvakschool ’t Colofon in Amsterdam. In 1999 doceerde hij poëzie aan de Universiteit van Michigan. René Huigen debuteerde met de bundel ‘Paleis der ingewanden’ in 1989. De bundel ‘Geen muziek & geen mysterie’ uit 2003 werd genomineerd voor de VSB Poëzieprijs.
In ‘In Liefde Bloeyende’ De Nederlandse poëzie van de twaalfde tot en met de twintigste eeuw in 100 en enige gedichten’, nam Gerrit Komrij het gedicht ‘Het dondert en bliksemt niet’. Komrij noemt het een gedicht dat brutaal en ook wel geestig is van een dichter die laat zien dat hij donders goed weet waar de klepel hangt in de moderne poëzie. En;l De dichter is de magische schepper van zijn eigen wereld. Hij vraagt de lezers alleen maar of ze bereid nzijn in de ban van het gedicht te blijven, of ze het gedicht zolang het duurt niet willen verlaten. Dat laatste zeker niet lijkt me.
.
Het dondert en bliksemt niet
.
Mooi weer spelend wordt als donderslag
bij heldere hemel zonneklaar
dat tegen die achtergrond
het decor als foto
op het golfkarton van
een spiegelgladde zee is geplakt
Dat het niet dondert en bliksemt
hoe beelden aarde maken, hoe
de snavel van een vogel met zijn veren
kortgesloten wordt, of hoe
wat woord is tot stof verwordt
Zolang de suggestie zich ontlaadt
in wat tegelijkertijd wordt opgewekt,
als een zichzelf bedruipende kaars
in de vorm van een hondje
dat het eigen kaarsvet oplikt
.
Schoon genoeg
Frouke Arns
.
De website van SLA|Avier (Stichting Literaire Activiteiten Avier is helaas uit de lucht maar gelukkig hebben we hun uitgaven nog uit 2012, 2013 en 2014. In de bundels ‘De gedichten van’ zijn gedichten van bekende en minder bekende dichters opgenomen. Zelf sta ik met het gedicht ‘Kerfstok’ in de editie 2012. Helaas is aan dit mooie initiatief een einde gekomen. In ‘Avier, De gedichten van 2014’ staat het gedicht ‘Schoon genoeg’ van dichter, schrijver en voormalig stadsdichter van Nijmegen (2015-2017) Frouke Arns (1964). Dat gedicht wil ik hier met jullie delen.
.
Schoon genoeg
.
Ik heb de kringen achter de kast geschrobd,
zelfs de webben op zolder waar wij zelden kwamen
als een suikerspinmeisje op een stokje gedraaid.
.
De lakens vingen veel wind vandaag en zon
stort door het raam op de vloer, de blankgeboende.
Het bad staat vol en onbewogen.
.
Bomen werpen hun schaduwen ver vooruit;
de wingerd die je steen overwoekert
heb ik sinds jaren voor het eerst niet gesnoeid.
.
Flessenpost
Stoppen met roken in 87 gedichten
.
Het komt voor dat ik voor mijn boekenkast sta en dan een dichtbundel zie waar ik bij aankoop en lezing heel erg enthousiast over was, maar helemaal vergeten was dat ik de bundel had. In het geval van ‘Stoppen met roken in 87 gedichten’ van Dimitri Verhulst uit 2017 weet ik nog heel goed dat ik de bundel kocht en waarom. Tijdens de 35e Nacht van de Poëzie 2017 in Utrecht lazen meer dan twintig dichters poëzie voor. Op Radio 1 werden deze voordrachten uitgezonden door de VPRO. Een van die dichters was de Vlaamse dichter Dimitri Verhulst (1972) en ik herinner me dat ik meteen werd getroffen door zijn voordracht van het gedicht ‘Laten wij al afscheid nemen’.
Nu ik de bundel weer ter hand neem en lees ben ik opnieuw onder de indruk van het dichterschap van Verhulst. Daarom wil ik graag opnieuw een gedicht delen uit de bundel. Het zijn de nummers 1 en 2 uit het hoofdstuk ‘Flessenpost’ dat ook nog de gedichten 3 en 4 omvat.
.
1.
laat mij het zijn die subiet overblijft
wanneer je gaat
zo ben jij het die het wordt bespaard
te zien dat winters blijven komen
ook als wij ons niet meer kunnen warmen
aan elkaar
.
laat mij je overleven, zij het niet te lang
zodat ik je missen kan
en ik zal er mij van vergewissen dan
dat het duister zuigt, de leegte trekt
niets ergers dan te moeten wachten
en toch klaar te zijn voor het vertrek
.
laat mij het zijn die straks alleen ontbijt
met stompe tanden naast de krant
ik kom je dagelijks tekort
sleep mij van spleen naar wee
en wil vooral niet dat het beter wordt
mijn lief, mijn lief, mijn lief
.
2.
geef mij de rouw, ik zal ze dragen
voorbij mijn kunnen, in alle koppigheid
ik drentel door mij al te lange dagen
van kop tot teen gehuld in ochtendgrijs
en ik zal drinken hoewel ik ’t niet verdraag
op ons, dat we mochten, eventjes bestaan
.
ga jij mij voor maar in die domme dood
ons bed ligt slechter dan het graf
ik zal naar je tasten in de nacht
je wordt de leegte die mijn schoot niet past
de mens een muur die duizend malen horen zal
hoezeer ik jou heb liefgehad
.
geef maar aan mij de eenzaamheid
en ik zal onbedaarlijk wenen
wanneer ik met mezelf ga spelen
aan ons denkend, hoe het was,
‘k zal van je dromen in detail
en daarna komen en kapotgaan bovenal
Dichter draagt voor
Avond
.
In zijn periode als Dichter des Vaderlands maakt Ramsey Nasr (1974) een persoonlijke selectie van eenentwintig hoogtepunten uit de Nederlandstalige literatuur. De periode waarin hij zocht was tussen de 14e eeuw (het Egidiuslied) tot nu. Van deze selectie is in 2013 een bundel verschenen met daarin de gedichten met bij elk gedicht een QR code. Helaas werken de QR codes niet meer, wanneer ik er een scan dan krijg ik de melding ‘This campaign has been archived’ maar niet getreurd want de website waar alle gedichten met de bijbehorende filmpjes te zien en te beluisteren zijn doet het nog. Samen met Shariff Nasr, zijn broer maakte hij de filmpjes op Dichter draagt voor.
Uit de bundel koos ik het gedicht van Willem Kloos (1859-1938) getiteld ‘Avond’. Het gedicht is genomen uit de bundel ‘Verzen, definitieve tekst’ uit 1984. Neem vooral een kijkje op de website Dichter draagt voor want de gedichten voorgedragen door Ramsey Nasr en de bijbehorende bijzondere filmpjes zijn zeer de moeite waard.
.
Avond
.
Nauw zichtbaar wiegen op een lichten zucht
De witte bloesems in de scheemring — ziet,
Hoe langs mijn venster nog, met ras gerucht,
Een enkele, al te late vogel vliedt.
.
En ver, daar ginds, die zachtgekleurde lucht
Als perlemoer, waar ied’re tint vervliet
In teêrheid … Rust — o, wondervreemd genucht!
Want alles is bij dag zóó innig niet.
.
Alle geluid, dat nog van verre sprak,
Verstierf — de wind, de wolken, alles gaat
Al zacht en zachter — álles wordt zoo stil…
.
En ik weet niet, hoe thans dit hart, zoo zwak,
Dat al zóó moê is, altijd luider slaat,
Altijd maar luider, en niet rusten wil.
ZICHTBAAR ALLEEN 