Site-archief
Poëzie luisteren
LP en DVD
.
Vorige week was ik in een kringloopwinkel in Limburg en daar lag een LP box met bakelieten 78 toeren platen uit 1936 met als titel ‘Tweede album verzen van Nederlandse en Vlaamse dichters van 1500 tot op heden’ gezegd door Paul Huf. Omdat ik geen platenspeler bezit waarop je 78 toeren platen kan afspelen heb ik de box niet gekocht. Met enige spijt want verzen die ‘gezegd’ worden uit 1936 had ik graag beluisterd.
Gelukkig kocht ik in een andere kringloopwinkel de bundel ‘Meer poëzie in Carré 1966 & 2006’ van uitgeverij van Gennep. Deel 1 van de Awater-reeks. Bij deze bundel zit een DVD met daarop een televisieregistratie van de spraakmakende 28 februari 1966 van Poëzie in Carré.
Naast deze DVD is er in de bundel een terugblik te lezen op die avond in 1966 en een foto-impressie. En natuurlijk lijsten van de deelnemende dichters in 1966 en in 2006 (in 2006 deden drie dichters mee die ook in 1966 deelnemen te weten Simon Vinkenoog, Gerrit Kouwenaar en Hans Verhagen).
Naast deze drie ouwe rotten veel hedendaagse dichters als Tjitskes Jansen, Ingmar Heytze, Hagar Peeters, Vrouwkje Tuinman, H.H. ter Balk, Ilja Leonard Pfeijffer en nog een aantal. Luisteren naar poëzie is iets bijzonders. Reden waarom ik graag op poëziepodia sta en ze ook bezoek. Je kunt een gedicht vele malen hebben gelezen maar als je de dichter het gedicht voor hoort dragen kan ik daar extra van genieten, om de voordracht en de accenten die de dichter in het gedicht legt die je nooit van papier kunt lezen.
Uit de bundel met dichters van Poëzie in Carré uit 2006 koos ik voor het gedicht ‘Jij ziet goed uit vandaag’ van Vrouwkje Tuinman.
.
Jij ziet goed uit vandaag.
.
De man van de griesmeelpannenkoeken
zegt iets tegen mij. De man de bakker.
Ik heb hem niet verstaan verdiept
in het vooruitzicht van mijn volle maag.
Veilig vol hij zegt het nogmaals
en ik schaam me. Je laat niet eimand
twee keer zeggen jij ziet goed uit.
Hij zegt ik mooi. dat verstaan.
Zou hij weten hij is de eerste die tegen
mij praat vandaag – nooit spreken met
volle mond – dat het de derde pannenkoek
is deze week. Hij vraagt of ik getrouwd.
.
Kitty Kitty
De Staat
.
Nu de Verenigde Staten onder leiding van de ‘Orange entertainer’ langzaam aan in een politiestaat verandert, het racisme aldaar opnieuw zijn smerige gezicht laat zien en er blijkbaar vanuit de huidige leiders geen enkel antwoord is te geven op de terechte zorgen en boosheid van een groot deel van de bevolking moest ik denken aan een nummer van De Staat, getiteld ‘Kitty Kitty’. In dit nummer wordt op bijzondere maar niet te verstane wijze een portret geschetst van de president van (wat ze zelf nog steeds noemen) de grootste democratie ter wereld (al kun je daar op vele vlakken al ernstig je vraagtekens bij zetten).
Omdat het gewoon een goed nummer is met een tekst die er zijn mag, waarin in een paar coupletten de strategie van de populist haarfijn wordt blootgelegd en de clip met de muziek waarin de polarisatie een gezicht krijgt. Terecht kreeg deze clip in 2019 de prijs voor Best Rock Video International tijdens de UK Music Video Awards.
.
Kitty Kitty
.
Orange entertainer
Swamp it up gator
Gang of undertakers
Make the new news faker
Swear me in, hater
We begin with comedy
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Sing that simple melody
Cold rogue gone family
Fuck up the facts, fuck up the facts
The Breitbart news leader
The great white preacher
Third world leecher
Grab the gut feature
Shot your teacher
Kitty kitty, the fantasy
Make a deal, make ‘em feel real
Kitty cat catch of reality
Cold rouge gone family
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Fuck up the facts, fuck up the facts
The people’s choice genie
I get on top, see me
I got the people needy
Just swear me in, feed me
Kitty Kitty, the fantasy
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Sing that simple melody
I am reality
Eat it up, eat it all up.
Jonge dichter
Lisette Ma Neza
.
De jonge Vlaamse dichter Lisette Ma Neza (1999) uit Schaarbeek schopte het als jongste deelnemer tot Belgisch Kampioene Poetry Slam 2017 – zowel met de jury- als de publieksprijs – en kaapte later in de Europese finale in Parijs een mooie tweede plaats weg. Momenteel studeert zij filmregie aan LUCA-School of Arts. In een interview voor de Poëzieclub met Merlijn Huntjens zegt ze over performance en dichten: “De tekst moet goed zijn. Je hoeft volgens mij niet de beste schrijver te zijn om de beste performance te kunnen geven; iemand die magische woorden schrijft en ze gewoon opleest van papier, kan mij ook in vervoering brengen.”
Op de vraag, in dat zelfde interview, hoe ze zichzelf ziet (dichter, slammer, podiumdichter, spoken wordartiest, papieren dichter) antwoordt ze: “Ik zou mezelf eerder een narrator noemen, een verteller dus.” In het gedicht ‘Hoe we het deden’ komt dit tot uitdrukking.
.
Hoe we het deden
hij heeft al vijf jaar niet.
ik maar vijf. weken.
ik zeg dat mannen mij gebruiken.
hij dat ik dat. bij hem
en ik vertel het hem viervoudig, achtzijdig en een paar keer dubbelgevouwen. dat ik liever niet
aan zijn piemel zit.
en hij vertelt het mij maal duizend dat het liefde is.
.
Liplezer
Vacuüm en ozon
.
De Vlaamse Yves Coussement (1978) studeerde voor ingenieur-architect aan de Universiteit Gent. Hij is designer, beeldend kunstenaar, videokunstenaar en dichter. In 2004 debuteerde hij met de bundel ‘Vacuüm en ozon’ bij Meulenhoff | Manteau. De bundel ‘Vacuüm en ozon, gedichten’ is opgebouwd uit gedichten zonder titel omrand door woorden en teksten die ogenschijnlijk een verband hebben met de gedichten maar na intensievere lezing soms volledig willekeurig zijn en soms heel nadrukkelijk wel bij het gedicht passen. Daarbij komt dat de bundel horizontaal gelezen moet worden. Allemaal heel kunstzinnig maar het komt de leesbeleving niet echt ten goede. De gedichten in de bundel zijn echter wel de moeite waard. Zoals het titelloze gedicht dat begint met het woord liplezer.
.
liplezer.
.
steeds ten dienste van de monoloog
met een verstopte tong.
.
leren lispelen houdt geen steek.
misschien wel de anatomie van gestotter.
.
en wanneer al het overbodige is ingeslikt
wordt alle verloren moeite gevleid.
.
applaudisseert de verliezer binnensmonds.
en vervelt dan de autocue.
.
Stop je gedachten
Poëziebustoer 2019
Naomi gaat ook graag de uitdaging aan door in opdracht te schrijven voor bijvoorbeeld FunX en Scotch&Soda live een evenement in spoken word samen te vatten zoals de LHBTQI+-talkshow FRESH of door een persoonlijke tekst te schrijven voor een jarige, zwangere of medewerker van het jaar. Haar teksten zetten aan tot nadenken en dialoog, want Naomi vindt “To heal the world, we first have to heal ourselves” (Michael Jackson).Naast zelf schrijven en optreden, geeft Naomi ook workshops creatief schrijven voor (voornamelijk) jongeren tussen 12 en 21 jaar. Ze vindt het belangrijk dat jongeren zich al vroeg leren uiten op een creatieve manier. Ze heeft gemerkt dat het de jongeren meer zelfvertrouwen geeft en het daardoor makkelijker wordt om over taboe onderwerpen te praten.
Hieronder een tekst van haar hand maar bekijk en beluister haar ook vooral op YouTube zoals hier: https://youtu.be/yOReXyz_cmc
.
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt in een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Ik was negen jaar en ik kreeg een moeilijke vraag
Een vraag die mijn hersens liet kraken
Eentje waardoor ik ’s nachts moeilijk kon slapen
Wat is 25 x 25 Omi?
25 x 25? Hoe moet ik dat weten? Ik ben nog maar negen
Hoor ik het antwoord op die vraag op mijn leeftijd al te weten?
Ik denk diep na en twijfel of ik die rekenles misschien wel ben vergeten
Mijn hoofd is als een zeef
Het is niet gek als ik dingen niet meer weet
Oh, als je hoofd niet vast zat
Mijn moeder, constant
Je bent een dombo, daarom weet je het niet
Je bent lelijk, niets waard en in je hoofd ben je ziek
Niemand die je ziet, je had hier niet moeten zijn
Maar nu je hier toch bent; jouw pijn is gein voor mij
Ik ken deze woorden als geen ander
Deze woorden hebben mij zodanig veranderd
Van vrolijk en klein en naar stil en gemaskerd blij
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Jaren heb ik naar haar gekeken
Hoe ze met steeds meer lichaamsdelen in haar bed bleef liggen
Tot ze er met haar hele lichaam in lag
Ze kon niet meer opstaan
Daar lag ze dan
Met haar handen gevouwen op haar navel
Ogen gericht op het plafond
Benen netjes gestrekt naast elkaar
Gevangen in kleding die haar niet lief was
Maar er was niets anders wat ze aan kon
Van niet meer op kunnen staan naar niet meer op willen staan
Ze wilde haar ogen sluiten
Een poging om haar ogen gesloten te houden
Maar ze kon het niet
Ze kon het niet, omdat ik nog stiekem in haar zat
Ze was allang gestopt met zoeken
Kon mij niet meer vinden
Uit het oog verloren, maar ik hield mij schuil in haar hart
Vastberaden om weer opnieuw te groeien
Om te herrijzen uit mijn as
Als een Feniks wilde ik weer tot leven komen
En daarvoor had ik het laatste beetje energie nodig wat er nog in zat
Stop
Stop je gedachten
Je kunt niet van jezelf verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
Misschien net iets meer testosteron dan de meeste oestrogeen houders bezitten
Maar het maakt mij tot wie ik ben
En dat de aanmaak van dopamine voor mij niet vanzelfsprekend is ben ik nu ook al wel gewend
Endorfine komt niet genoeg vrij
Dus deal ik met stress en pijn
Maar kijk eens, kijk eens goed naar mij
Spelletjes worden gespeeld op level Serotonine
Het heeft Melatonine in de macht
Dat betekent dat ik soms mag rusten, maar al te vaak tijd heb om te schrijven in de nacht
Of om te piekeren, onrustig te draaien of om mij over teveel dingen zorgen te maken
Het gebeurd ook altijd in de nacht dat ik mezelf over de zin van het leven ga bevragen
Maar oxytocine, oxytocine wordt aangemaakt om mij te redden
Oxytocine komt heel vaak voorbij rennen
Oxy pakt mij bij mijn beide handen
Gooit mij dikwijls te midden van mensen die mij hard kunnen laten lachen
Oxy stopt mijn gedachten
Laat mij accepteren dat ik niet van mezelf kan verwachten dat groeien gebeurt binnen een aantal nachten
Geef liefde aan jezelf
Geef liefde, mijn lief
Mijn liefde aan mijzelf
Mijn liefde, mijn lief
.
Ujes volkslied
Gedicht op balustrades
.
Van mijn broer kreeg ik een tip over een gedicht of eigenlijk de tekst van het Udens volkslied op de balustrades van de Promenade in Uden. Promenadeplan Uden is een complex met winkels en appartementen.
De voorwaarde die aan Poula Versantvoort ( de bedenker en maker van deze balustrades) gesteld werd door het architectenbureau was een connectie met Uden. Vanuit de gedachte dat zij een typografisch ontwerp wilde maken, is ze op zoek gegaan naar een tekst die betrekking had op Uden. Wat is er dan passender dan het Udens Volkslied. Een oud lied in het Udense dialect wat omstreeks de tweede wereldoorlog is geschreven door Johan Biemans.
De grote teksten staan gekeerd naar het publiek, per balustrade één regel uit het Volkslied. De rest van de balustrade is gevuld met doorlopend van links naar rechts en van boven naar onder, de complete tekst van het Volkslied. Deze tekst staat gespiegeld, zodat deze leesbaar is voor de bewoners van de appartementen.
.
Ujes Volkslied
.
We woone de grond in
Aoling aafter op de plak
In da klein leemen houske
Mi da groot strojen dak
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
De vurdeur is versleete
De zeldeur kepot
Ut boovelicht vergeete
De mure zijn rot
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Mar in de keder stu un kuip
Mi dingzigheid zat
Ik he temiddeg en taaftere
Nog van de knoeris gehad
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Onze vaoder en ons moeder
Zijn van Ujese komaf
Ons moeder kumt van Koldert
Onze vaoder van Bedaf
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
We zijn mi zun achtiene
Un skon taofel mi vollek
Zeuve hender de boks aon
En ellef de skolk
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Inplaots van un mieneke
Stutter un vet verreke int hok
We boere vandaag vort
Dat klinkt as un klok
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Zo skon as be ons
Is ut nerrest aont hous
In de locht tureluurt de leuwerik
In de rogmijt skierpe de mous
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Be de put hen we un hofke
Mi petterteunikes en lisse
Dek vur gin geld van de werreld
Mar oit zo kunne misse
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Vur ut hous stu ne lijndenbom
Be ut keldergat ene flier
Ginder ene sperruk en ene kroesselbos
Ene pruimenbom hier
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Be ons is t zo skon
Be ons is t zo fijn
Ik zou vur gin vet kallef
In Amsterdam wille zijn
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
En kunt er un skoer op
Of un skrikkelijke howmouw
Dan blijve we binne
Be ut vuur onder de skouw
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Ons vaoder zit in de turfhoek
En bidt de rozekrans veur
Ons moeder zet de pap op
De gu in een moete deur
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
Ik zou nie wille roule
Tiggen de kunning of de paus
Want overal ist wa wanne
Behalve be ons thous
Holadriee holladrieo – Holadriehupsasa holladriee
.
Poëzie museum
Virtuele poëzie
.
Via mijn Probiblio collega Ineke kreeg ik de tip over het Poëzie museum. Toen ze me vertelde wat dit precies was, werd ik meteen enthousiast. Het Poëzie museum werd op 1 april 2017 (geen grap) geopend aan het Museumplein in Amsterdam. Het is in feite een onzichtbaar museum, totdat je de app download (IOS en Android). Wanneer je dan ergens op het Museumplein de app opent vormt zich een wereld vol poëzie voor je ogen door middel van Augmented Reality. Je richt je telefoon of tablet op een plek op het Museumplein en voor je ogen verschijnen gedichten van 10 Nederlandse dichters op je scherm terwijl je nog steeds naar de plekken op het Museumplein kijkt.
Het Poëzie Museum is een initiatief van Internationational Silence. (Twan Janssen en Johannes Verwoerd). International Silence initieert en ontwikkeld culturele projecten op het snijvlak van kunst en design. Zij vroegen dichter Anna Enquist om als curator op te treden van dit virtuele museum.
Anna Enquist selecteerde tien Nederlandse dichters: Ida Gerhardt, Annie M.G. Schmidt, Gerrit Kouwenaar, Elly de Waard, Neeltje Maria Min, Leonard Nolens, Eva Gerlach, René Puthaar, Menno Wigman en Alfred Schaffer. Iedere dichter krijgt een eigen paviljoen, dat zes gedichten in 3D toont. 24 uur per dag kun je de ruimtelijke gedichten lezen via telefoon of tablet.
Inmiddels is er al een uitbreiding gekomen van de makers van deze app namelijk een virtueel poëziepanorama in park Doornburgh in Maarssen onder de titel ‘Wat blijft’. Uitgangspunt hierbij is de gelijknamige tekst van Spinvis, deze kun je al lopend door het park virtueel lezen.
.
Wat blijft
De afstand blijft
De vangrail blijft
De populieren gaan
De helden gaan
Augustus blijft
Getuigen gaan
Gefluister gaat
De conversatie staakt
De Noordzee gaat
Het weergaloze blijft
Het doorgaan blijft
Voorlopig blijft
Al vroeg gegaan naar dierentuin, toen
Weggebracht naar busstation
Gezwaaid
Een sigaret
De bomen gaan
Het ruisen blijft
En als het soms
En dank u wel
En of ze ooit nog schrijft
Het landschap gaat
Het uitzicht blijft
We vinden ons
Het vinden blijft
Twee zomerarmen wijd
De schaduw gaat
De schemer blijft altijd
Het drinken blijft
Het drinken blijft
Ik hoorde dat, ach ook laat ook maar
Gewoonste gang van zaken
Zet de hond
Aan wie dan ook
Ze blijven hier
Ze hangen rond
De vaders gaan
De namen gaan
Na verloop van tijd
De duinen gaan
Het eiland blijft
Onderste drie foto’s: Ineke Goedhart
Krijgsgewoel
Armando
.
In 1986 publiceerde Armando de bundel ‘Krijgsgewoel’ zijn derde Berlijnse bundel, en misschien wel zijn mooiste. De observaties, beschouwingen en gesprekken zijn het resultaat van Armando’s bijna kinderlijke nieuwsgierigheid naar de bronnen en de sporen van het Duitse oorlogsgeweld. Hij staat stil bij medeplichtige gewassen en schuldige plekken, resten van het geweld. Anonieme getuigen en daders van het krijgsgevoel laat hij aan het woord in aangrijpende, onbecommentarieerde flarden. Is dit poëzie of is het proza? Het onderstaande stuk, gedicht of tekst uit deze bundel vind ik poëtisch en is in mijn ogen een gedicht.
.
Langzamerhand ben ik gaan begrijpen
dat je niet moet schrijven of schilderen
wat je weet. Je zou datgene moeten
schrijven of schilderen wat zich tussen
het weten en begrijpen verbergt.
Een kleine aanduiding, een wenk is
mogelijk, een vermoeden, meer niet, en
dat is al heel wat.
.
Stoppen met roken in 87 gedichten
Dimitri Verhulst
.
Dimitri Verhulst (1972) is dichter en schrijver. Zijn officiële debuut was de verhalenbundel ‘De kamer hiernaast’ (1999), die genomineerd werd voor de NRC-prijs. Hij publiceerde verhalen en gedichten in verschillende literaire tijdschriften, waaronder ‘Nieuw Wereldtijdschrift’, ‘De Brakke Hond’ en het tijdschrift ‘Underground’, waarvan hij redacteur is. In 2017 verscheen van hem de bundel ‘Stoppen met roken in 87 gedichten’ uit. Ik werd gewezen op een gedicht zonder titel uit deze bundel en ik was meteen om, zeker als je Verhulst het gedicht hoort voordragen. Daarom zonder verdere introductie dit keer het gedicht in tekst en beeld en geluid.
.
Verbeeld je de verbeelding,
geef haar de macht die de mens
niet toebehoort.
Droom jezelf een stad
totdat je er echt in woont.
Denk je gedachten door de muur;
De dag bestaat
omdat je ‘r in gelooft.
Dwars de dood.
Bouw de vrouw die van je houdt,
want verzonnen zijn we zinnig.
Bedenken wij elkaar,
en beminnen wij dan innig.
.
Kijk en luister naar dit gedicht via de volgende link.
https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_11367699~dimitri-verhulst~.html
.
Goud
Bazart
.
Iemand vroeg mij pas geleden wat maakt dat sommige songteksten als poëtisch worden gezien en waarom sommige lieddichters heel makkelijk ook als dichter worden gezien en andere juist niet. Een eenduidig antwoord kon ik daar toen niet op geven. De meeste songteksten zijn wat ze zijn, je leest ze en je weet; het gaat over een verloren liefde, over een meisje/vrouw/jongen/man of over een emotie. Volgens mij worden songteksten als poëtisch gezien als niet meteen duidelijk is waar ze over gaan, als er gespeeld wordt met de taal, als er mooie zinnen in staan die je bijblijven, niet omdat ze honderd keer herhaald worden maar omdat ze iets bijzonders hebben.
Ik moest hier aan denken toen ik het nummer ‘Goud’ van de Vlaamse band Bazart op de radio hoorde. De dromerige muziek gevoegd bij het Vlaams en de ietwat ongrijpbare teksten maken deze band bijzonder en luisterend naar de tekst dacht ik; het is net een gedicht. Daarom hier de tekst maar vooral ook het nummer.
.
Goud
.
Eén dans, geef me één dans met de duivel
Geen kans, er is geen kans op nog twijfel
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Meevalt, als het meevalt op het einde
Oh geloof mij, elk feest duurt hier oneindig
Ik zie goud aan de rand van de zon
Ik ben te oud om te weten waarom
Mijn trein op het foute perron
Mijn trein zoekt nieuwe wagon
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Neen dan, liever niet voorgoed verdwijnen
Oh alles wat ooit groot was, is nu kleiner
Ik zie goud aan de rand van de zon
Ik ben te oud om te weten waarom
Mijn trein op het foute perron
Mijn trein zoekt nieuwe wagon
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
Oh liever snel naar de hel, dan traag naar de hemel
.
ZICHTBAAR ALLEEN 