Site-archief
Een vrij land
Hans Mirck
.
Op de radio hoor ik dat de grote blonde ophitser in Zwolle zijn zure plasje doet over een gemeentelijk besluit en onwillekeurig moet ik terug denken aan het afgelopen weekend. Toen las ik in de bundel ‘Dichter bij de dag’ Dagelijkse portie poëzie op Radio 1, het gedicht ‘Een vrij land’ van Hans Mirck (1970). In dit gedicht wordt de zogenaamde vrijheid (wat is vrijheid als ie maar voor een beperkt deel van de bevolking geldt?) bekritiseerd door de dichter.
Hans Mirck (docent Nederlands, vertaler, muzikant, dichter, ex-stadsdichter van Zutphen en Apeldoorn en schrijver) publiceerde verschillende dichtbundels. Zijn debuutbundel ‘Het geluk weet niets van mij’ uit 2002 werd genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs 2003. Zijn bundel ‘Wegsleepregeling van kracht’ uit 2006 werd bekroond met de J.C. Bloemprijs 2007. Mirck is ruim tien jaar actief als schrijfdocent en redacteur, onder andere voor de popgroep BLØF. Ook was hij redacteur van het literaire tijdschrift Parmentier en voor uitgeverijen als Passage en Vassallucci.
.
Een vrij land
.
de dikke mensen kunnen wij niet meer dragen
de arme mensen worden ons te duur
zij moeten het zelf maar betalen
het goede leven belonen wij
en onze dure dokters
Een rank die niet aan de wijnstok blijft,
kan geen vruchten dragen
Een verdorde wijnstok
wordt in het vuur gegooid en verbrand
focus is alles, laat de mensen maar hongerig zijn
en luisteren naar klassieke muziek
dat is vrijheid
vrij om te verdorren,
om woorden te mismaken
vettaks, bonus
om slechte films te maken
als je van klassieke muziek houdt
heb je ook recht op verkeersinformatie
.
Poëzie voor iedereen
Vroeger en nu
.
Op de website literatuurgeschiedenis.org lees ik een zeer interessant artikel over poëzie voor iedereen. Voor ik in zal gaan op dit artikel wil ik hier eerst iets zeggen over de stand van de poëzie heden ten dagen. Momenteel is, ten opzichte van bijvoorbeeld 25 jaar geleden, poëzie volledig gedemocratiseerd zoals wel gezegd wordt. Waar je 25 jaar geleden je poëzie gepubliceerd wilde hebben en daarvoor langs tijdschriften, uitgeverijen en kranten moest gaan, waar vaak zeer kritische redacties zaten, kun je tegenwoordig heel eenvoudig je poëzie publiceren op social media, een blog, een vlog, een podcast of via allerlei bedrijven die je wel willen helpen (tegen betaling uiteraard) om je bundel uit te geven.
In die zin is de poëzie gedemocratiseerd; het volk, de mensen, kunnen zonder tussenbeide komst van derden hun gedichten (maar feitelijk alles) publiceren en daar lezers bij zoeken/vinden. Nu denken we, ik wel in ieder geval, dat dit een noviteit is. Dat dit door de digitalisering mogelijk is gemaakt. Tot dat ik het artikel op literatuurgescheidenis.org las over de staat van de poëzie begin 19e eeuw.
Dichten was niet elitair rond 1820. De poëzie stond in dienst van de maatschappij, iedereen kon meedoen en elk onderwerp en elke gelegenheid was goed. De dichtkunst was van en voor iedereen en er werd zelfs geklaagd dat er teveel bundels verschenen. Waar heb ik dat vaker gehoord? In de decennia dat Nederland en België een koninkrijk vormden, vierde huiselijke poëzie hoogtij en diende ze, anders dan nu, om een burgerlijke moraal aan te leren.
In die tijd kwamen er veel dichtbundels op de markt, vaak gedrukt in een kleine oplage, soms voor rekening van de dichter zelf. In een artikel in een Engelse krant schreef literatuurkenner John Bowring (1792-1872) over de zogenaamde prulpoëeten. Hiermee doelde hij op een speciaal soort dichters, namelijk de aanhangers van het idee dat dichtkunst eenvoudig toegankelijk moet zijn en dat ze in dienst staat van de maatschappij. Ze stelt zich kleine doelen: de burger moet tevreden zijn met zijn bestaan, en als je maar tevreden bent is het leven goed en kan het nog wat beter worden.
Nu wil ik niet zeggen dat tegenwoordig dit doel ook nog hoog in het vaandel staat van vele amateurdichters, met de tevredenheid van de burger gaat het juist de laatste jaren een stuk minder goed, maar de kleine doelen, de eenvoud van dichten (je leest een gedicht en je weet waar het over gaat) en de toegankelijkheid van deze poëzie is wel degelijk iets dat de hedendaagse amateurdichter deelt met zijn landgenoten van twee eeuwen geleden.
In die periode sneden veel dichters in hun poëzie ‘huiselijke’ onderwerpen aan. Bijvoorbeeld het idee dat armoede in een hutje waar liefde heerst beter is dan rijkdom in een paleis als men daar ontevreden is. De dichter schreef over het geluk bij de geboorte van een kind. Of over de goedheid van God, die zorgt voor wie op hem vertrouwt. Een aanleiding om een gedicht te schrijven was er altijd wel: bij een huwelijk, bij overlijden en geboorte, bij de verjaardag van de koning, bij een vertrek naar Indië, maar zelfs bij heel eenvoudige dingen, zoals het doorbreken van het eerste tandje bij een baby.
Een mooi voorbeeld is het gedicht van Hendrik Tollens (1780-1856) uit de bundel ‘Gezamenlijke dichtwerken’ uit 1856 met de veelzeggende titel ‘Raadgeving’.
.
Raadgeving
.
Trek de stoute schoenen aan,
Schud de kindse blooheid uit,
Maakt ze, die ontvlieden, buit;
Neem het kusje, voor gij ’t vraagt:
Nimmer wint hij, die niet waagt.’t Vrouwenhart is koel en wreed
Voor ons zuchten en ons leed;
’t Wordt niet week door vrees of hoop;
’t Is voor tranen niet te koop;
Hem-alleen, die ’t eist en rooft,
Neemt het aan als heer en hoofd.Overvallen we onverwacht
Dat oproerig schoon geslacht;
’t Is manmoedig, zijn wij laf,
’t Is bloohartig, zijn wij straf;
Geef uw krachten, zijt ge wijs,
Aan haar zwakheid niet ten prijs.
Op, te wapen! op, ten strijd,
Minnaars, zo gij mannen zijt!
Niet de lafheid – wel de moed
Steek u lauwren op de hoed;
De overheerser – niet de slaaf
Dwingt de vest tot overgaaf.
Delphine Lecompte
De Nacht van de Poëzie
.
Afgelopen zaterdag was de 40ste editie van de Nacht van de Poëzie in Tivoli Vredenburg in Utrecht. Een keur van dichters droeg voor en ik was vooral erg getroffen door de oudste deelnemer Judith Herzberg (1934). Op hoge leeftijd een zaal zo stil krijgen met haar bijzondere poëzie is voorwaar geen kleinigheid. Een aantal dichters die langs kwam was er ook bij in de eerste editie in 1980 (Jean Pierre Rawie, Bart Chabot, Hans Dorresteijn en opnieuw Judith Herzberg) maar er waren ook genoeg jonge dichters te beluisteren. Zoals Dominique de Groen, Hannah van Binsbergen, Babeth Fonchie, Jens Meijen en Joost Oomen (allemaal geboren in de jaren ’90).
Toch was een van de hoogtepunten de bijdrage van Gerda Lenten Havertong (1946). Zelf geen dichter maar voor deze jubileumeditie gevraagd een keuze te maken uit de lange geschiedenis van de Nacht gedichten. Ze koos voor twee Surinaamse dichters (Michaël Slory en Dobru) en Hans Andreus. Bij het gedicht van Hans Andreus was ze zichtbaar geëmotioneerd, het was het gedicht dat haar man haar, op zijn sterfbed, had gegeven.
Natuurlijk traden er naast dichters ook musici en dansers op waarbij het dansoptreden van Oxygen me nog lang zal bijblijven, in één woord geweldig. In de gangen van Vredenburg Tivoli waren verschillende uitgeverijen van poëzie (boeken, bundels, tijdschriften) aanwezig waaronder die van Awater. En er waren tweedehands bundels te koop. Een van die bundels is met mij mee naar huis gegaan. ‘De 100 beste gedichten van 2018’ voor de VSB Poëzieprijs samengesteld door Maaike Meijer, ontbrak nog in mijn verzameling van deze bloemlezingen (er ontbreken nog een paar jaren maar die kom ik vast en zeker nog eens ergens tegen).
Uit het fraaie aanbod van gedichten en dichters koos ik voor het bijzondere gedicht ‘De priester die jezus van mij weggriste’ van de Vlaamse dichter Delphine Lecompte (1978). Het gedicht staat in haar bundel ‘Western’ uit 2017. Ik koos het gedicht omdat het zo anders is, zo ontwapenend, zo heerlijk Vlaams (pandoering) en zo bloemrijk in haar taal. Voor degene die niet zo bekend zijn met de katholieke eredienst geeft Pieter M. van Sterkenburg op OoteOote wat informatie die kan helpen bij het begrip van dit gedicht.
.
De priester die Jezus van mij weggriste
.
Ik hield de hostie te lang in mijn palm
De priester dacht dat ik Jezus’ vlees wilde wegmoffelen
In mijn vestzakje, om het na de mis te dumpen in een heidense waterput
En misschien nog een wens te doen ook, de wens zou seksueel
Of materialistisch zijn, de priester had het bij het verkeerde eind.
.
Ik was een ontzettend vroom kind
Ik bad dagelijks tot God, en ik telefoneerde ’s nachts
Via Fisher Price naar zijn volmaakte zoon
Jezus nam steeds op en zei: ‘Ach de katholieke misdienst …
Mooie liturgie dat wel, maar de hostie mijn vlees, eet die gerust op wanneer jij het wil.’
.
Wanneer ik het wil, ik wilde de hostie opeten aan het strand
Mijn blik gericht op de dappere ezels van de knoestige ezeldrijver
Mijn rug blind voor de lunaparken en gocarts en wafelkramen
Maar de priester griste Jezus’ vlees uit mijn hand
En hij propte de hostie diep in mijn mond, ik stikte haast.
.
Woedend nam ik mij voor nooit meer te bidden
De telefoon van Fisher Price wierp ik ’s avonds in het haardvuur
Het gesmolten plastic maakte mijn grootvader razend
Hij gaf mij een pandoering om u of kindermishandeling tegen te zeggen
De volgende dag nam zijn spijt de vorm aan van een pluchen berggeit.
.
Ik noemde de geit Batseba
Ik wist niet dat zij in de bijbel voorkwam
Ik vond het gewoon een geschikte naam, stoerder dan Lolita
En sensueler dan Mata Hari
Ondertussen is alles weer koek en ei tussen Jezus, God, en mij.
.
Judith Herzberg
Gerda Lenten Havertong
1300
1300 Berichten
.
Sinds oktober 2011 bestaat deze blog. Eigenlijk moet ik die maand niet meerekenen, ik was toen nog aan het uitpuzzelen hoe ik mijn oude blog kon omzetten naar dit nieuwe blog. Er kwamen in die maand 5 bezoekers. Waarschijnlijk per ongeluk. In de maand erna ging het al beter met 735 bezoeken en daarna wisten jullie deze blog goed te vinden. Van gemiddeld 2550 bezoeken in 2012 naar gemiddeld 4398 per maan in 2013. En in 2014 staat de teller reeds op 5822 bezoeken per maand.
Wie riep er hier dat poëzie een noodlijdend bestaan in de marge leidt? In de loop der tijd heb ik gemerkt dat de interesse in poëzie juist groeit. In toenemende mate krijg ik het idee dat juist heel veel mensen zich op de een of andere manier bezig houden met poëzie. Kijk naar de vele poëzie podia, de blog waar dichters zich manifesteren en het aantal dichters dat er rondloopt.
Als je alleen zou kijken naar de verkoop van dichtbundels van de grote landelijke uitgevers dan kijk je te beperkt. Poëzie is allang geen bijzondere vorm van literatuur meer die alleen door een kleine groep liefhebbers wordt genoten. Poëzie is van het volk, uitgaves komen van een steeds groeiende groep kleine uitgeverijen (zoals MUG books, mijn eigen uitgeverij) of uit eigen beheer en de dichter heeft geleerd dat hij of zij de boer op moet met de geschreven gedichten.
Mijn blog is daar een goed voorbeeld van. Met 188 abonnees en een groeiende schare aan lezers lijkt een poëzieblog als het mijne in een behoefte te voorzien. De 1300 berichten sinds 7 november 2011 (dat zijn er gemiddeld 1,45 per dag!) is nog maar het begin. Op deze plek wil ik een poëzie archief laten ontstaan. Een archief waaruit vrijelijk geput mag worden, open en toegankelijk voor iedereen die van poëzie houdt of een interesse heeft in poëzie.
.
Maar hoe zit het met de poëzie?
Bibliotheek.nl en de E-books
.
De gezamenlijke openbare bibliotheken bieden sinds januari van dit jaar 5000 e-books aan aan leden van de bibliotheek. Te streamen en te downloaden en 100% legaal. Vanuit mijn functie in een openbare bibliotheek ben ik blij dat er eindelijk een regeling is getroffen met een groot aantal uitgeverijen zodat de bibliotheek nu ook E-books kan gaan uitlenen aan de leden.
Uiteraard was ik erg nieuwsgierig naar de poëzie die wordt aangeboden. Van de 5000 titels zijn er precies 149. Voorwaar geen slechte score voor de rechtgeaarde poëzieliefhebber die vanaf zijn tablet, pc of telefoon graag poëzie leest. Veel bekende namen; (veel) Bernlef, Kouwenaar, Anker, Nolens, Eybers, Hamelink en Jellema maar ook een dichter als Antoine de Kom (dit jaar winnaar van de VSB Poëzieprijs) is vertegenwoordigd. Om precies te zijn 27 dichters (dat is gemiddeld 5,5 bundel per dichter!).
Zeker de moeite waard om eens te bekijken. Als lid van de bibliotheek meldt je je gratis aan en kun je tot na de zomer een keuze maken uit die 5000 titels. Na de zomer zal een deel van de titels worden aangeboden als (betaald) abonnement. Mijn inschatting is echter dat de poëzietitels gratis zullen blijven (net zoals het gros van de beschikbare titels).
.
Uit de bundel ‘Voorgoed, gedichten 1960 – 2010’ van J. Bernlef het gedicht ‘Gelukkiger leven’.
.
Gelukkiger leven
.
De billen van de mandril
lijken te zeggen: hoera, hier eindig ik
daar begint de wereld
.
Ik daarentegen ben zo anders bloot
als een avond aan het strand de rollende stenen
mijn handpalmen buigen en wuiven
.
Wuiven en buigen
en mijn stem lijkt uit een ets te komen
ik vergelijk, ik luister en soms
.
Rangschikkend als een kind zijn speelgoed
heerst er orde in mijn kamer
trek ik een grens, steeds weer verdwenen
.
Hoe goed kon ik luidruchtige billen gebruiken
die ik de wereld zou toedraaien –
met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn.
.
Bibliotheek luisterboek app
Bibliotheek.nl
.
Bibliotheek.nl heeft namens alle openbare bibliotheken van Nederland een luisterboek app toegevoegd aan de lange lijst van apps. Op deze app die je gratis kan downloaden staat een keur aan luisterboeken en fragmenten. Bijzonder de moeite waard.
Toch heb ik een kritische noot. Toen ik de luisterboek app had gedownload ging ik, uiteraard, meteen op zoek naar poëzie. En daar werd ik niet heel gelukkig van. Een schamele 6 gedichten en dan ook nog eens van dichters die de meeste van ons niet of nauwelijks kennen.
Natuurlijk keek ik verder en ook bij de andere categorieën viel me op dat er, opnieuw, was gekozen (misschien wel gedwongen) voor rechtenvrije en gratis content. En dat is jammer. Ik kan me voorstellen dat, met enige moeite en voor helemaal niet zoveel geld, er een mooie doorsnee van de hedendaagse poëzie samen was te stellen. Op de gekozen manier zullen maar weinig luisteraars de neiging hoeven onderdrukken, om na beluistering massaal de bibliotheek (of de boekhandel) plat te lopen op zoek naar meer prachtige poëzie.
Nu ik erover nadenk, is er geen verbond tussen een aantal uitgeverijen te bedenken die gezamenlijk een poëzie app kunnen ontwikkelen?
Een snelle blik in de app store laat zien dat er vrijwel niets (en al helemaal niets gratis) te vinden is op het gebied van poëzie. Zouden al die uitgeverijen niet door hebben dat ze op deze manier de slag missen. Zouden ze nog altijd alleen in papieren marketing geloven? Ik kan het me niet voorstellen. Laat dit een uitnodiging zijn tot het ontwikkelen van een app met hedendaagse poëzie.
.
Gedichtenweek
Van dag naar week naar maand?
.
We kennen allemaal de gedichtendag. Al sinds 2000 bestaat de gedichtendag in Nederland en Vlaanderen. In 2000 initieerde Poetry International de Nationale Gedichtendag met het doel iedereen in Nederland de kans te geven op die dag in aanraking te komen met poëzie. Later werd ook Vlaanderen erbij betrokken via Behoudt de Begeerte. Sindsdien heet Gedichtendag gewoon Gedichtendag. Elk jaar wordt het evenement de laatste donderdag van januari georganiseerd.
.
Dit jaar is besloten om vanaf 2013 niet een dag maar een week lang de poëzie in het zonnetje te zetten. Dan bundelen bekende poëzie-evenementen als Gedichtendag, de VSB Poëzieprijs en Turing Nationale Gedichtenwedstrijd hun krachten in de Poëzieweek. Bovendien krijgt Nederland dan, na Ramsey Nasr, een nieuwe Dichter des Vaderlands. De week begint op donderdag 31 januari 2013 met Gedichtendag en eindigt op woensdag 6 februari. Muziek is het overkoepelende thema van de Poëzieweek.
.
Blijft de vraag waarom er niet meteen gekozen is voor een maand van de poëzie of een poëziemaand. Net als in de Verenigde Staten. Daar is sinds 1996 april van elk jaar Poetry Month, een initiatief van de Academy of American Poets. In die maand van de poëzie werken uitgevers, boekhandelaren, literaire organisaties, scholen, bibliotheken over het hele land samen and vieren zij het belang van de poëzie binnen de Amerikaanse cultuur. Duizenden bedrijven en non-profit organisaties doen mee met lezingen, voordrachten, festivals, boekentafels, workshops en vele andere evenementen.
.
Poëzie leeft in Nederland, dat blijkt uit de verbreding van een dag naar een week, maar ook uit de vele initiatieven overal in het land op poëziegebied. Stads- en dorpsdichters, poëziestichtingen, poëziepodia, festivals, poëziewedstrijden; het gedicht is alom aanwezig.
.
Als je de enorme hoeveelheid aan initiatieven ziet die er op en rond gedichtendag worden georganiseerd verdient dat meer spreiding. Elk jaar weer mis ik leuke en interessante activiteiten op poëziegebied omdat ik gedwongen word te kiezen tussen vaak meerdere dingen op één dag. Daarom zie ik al die initiatieven liever verspreid over een maand. De ware poëzieliefhebber hoeft dan minder te missen en de opkomst bij de verschillende activiteiten wordt daarmee vergroot.
.
Prima initiatief van dag naar week maar wat mij betreft in 2014 naar een maand!
ZICHTBAAR ALLEEN 