Site-archief
Woordwaarde
Mirjam Noach
.
Dichters kom je op de gekste plekken tegen. Zo blijkt een collega van me bij ProBiblio (de provinciale ondersteuningsorganisatie van bibliotheken) Mirjam Noach polderdichter van de Haarlemmermeer te zijn. Begin dit jaar hield de bibliotheek Haarlemmermeer een collecte van woorden. Van de meer dan 100 opgehaalde woorden maakte Mirjam het volgende gedicht ‘Woordwaarde’ waaruit duidelijk blijkt in welke omgeving je dit gedicht kan plaatsen.
.
Woordwaarde
.
Hoi windmolen in het open landschap van de polder,
Ben je polderwind aan het vangen?
Zo dicht bij Schiphol in de stroom van vliegtuigen,
En het vliegtuiglawaai.
Mensen op weg naar de zomerzon
Opstijgend via de Bulderbaan
Langs het laatste stukje Bulderbos.
Afhankelijk van de tijd kleurt de lucht oranje
Hemelsbreed zicht op het uit de klei getrokken land.
Kruisbestuiving door het bedwingen van de waterwolf,
Waar akkerbouw ontstond en visch plaatsmaakte voor graan.
Hoe zou Charlotte Demantons dat illustreren
– Wanneer ze zou fietsen op de rechte wegen –
De boerderij van Amersfoordt, de ringvaart en het gemaal?
Onoverzichtelijk lijnenspel boven de oude A9,
Het Haarlemmermeerse bos zonder populieren op de Geniedijk.
In het gras bespreek ik met mijn lief de liefde gezellig in het groen
Calatrava siert met zijn bruggen Harp, Citer en Luit,
De recht-toe-recht-aan-weg.
Rechtlijnig, zonder poespas – weet ook Onno Hoes
Is de polder.
Spottershill en de ruimte aan de horizon waarin we samenleven,
Met koolmees of poldervogel, rups en katjes aan een polderboom.
Als overwinning op het water, in het honkbalstadion
Waar jongeren op de bank
Kansen zien in zonlicht en wind; gratis geldloos edenisme.
Leuk en leerzaam ook voor expats,
Die desalniettemin voor het ijs betalen.
Vliegtuigen vliegen naar het licht
Over de Geniedijk met zijn fietsers
Weg van loslopende honden, hun tak hun poep en nattigheid
En de agressie die dat oproept.
In deze gemeente waar waarachtig de zomerzon
Wonderwel opkomt en ondergaat
En het effect van die juxtapositie ons heeft bereikt
Voelen wij ons (t)huis.
.
Marjan de Ridder
Marjan de Ridder
.
De Vlaamse dichter/performer Marjan de Ridder (1988) kwam ik tegen bij een voordracht in Breda. Ik kende haar van naam en van het gegeven dat ze als deelnemer was mee geweest met de Poëziebus en daar zag en hoorde ik haar voor het eerst performen. Op dat moment wist ik dat ik over haar ging schrijven.
Marjan ziet kunst als spelen, ze vindt dat je met alles kan schilderen: pureepatatjes, geluid, woorden. Overal vindt ze dingen om haarzelf mee uit te drukken, ze is avontuurlijk (maar niet praktisch) en kan zich moeilijk op één ding focussen.
Ze heeft roots in het koorzingen en in de rap en ze schildert, tekent en drukt monotype. Altijd heeft ze een schetsboek of schrijfboek bij zich. Het gedicht ‘Huil naar de maan’ is een nieuw of vers gedicht zoals Marjan het zegt.
Over het gedicht zegt ze: ik ben niet goed in relaties, en denk altijd dat ik met iemand een soort band heb die er eigenlijk niet is, uiteindelijk ben ik een soort ‘manic pixie dreamgirl’ (een manic pixie dreamgirl helpt de man bij zijn zoektocht naar geluk, zonder het eigen geluk na te streven). Voor veel mensen en als ik hen heb opgevrolijkt met mijn nogal sterke energie laten ze mij vaak zitten… huilen daar ben ik te trots voor, ik zal altijd alle pijn achter positiviteit en humor verschuilen. (in welk geval dan ook).
.
Huil naar de maan
.
wikkel ons af
haal ons op
span ons vel in zeilen
en vertel me dat we naar het Noorden trekken
omdat ik mijn hoofd daar wel koel kan houden
en huil, huil naar de maan
zwem in mijn wachten
pest me om me te testen
spoel van mij de resten van vertrouwen
en vraag mij vijf keer ongemanierd of ik morgen met jou zal trouwen
… om het daarna weer af te houden
en huil maar, huil maar naar de maan
trek aan de haren van de nachtmerries die we zouden bewaren voor wanneer het oorlog was
en lach maar, lach maar naar de nacht
naar de vos die stil is en de wolf die mistig en listig aast
… wij, … het aasdier, nu al stukgebeten
tandenknarsen kan je het best in de nacht leren
ook huilen, meerder keren
wij kunnen dit van ons afwassen in de ochtend, zeg je dan
maar je spreekt voor jezelf
want alles is nu droogte
het watersysteem verkalkt, net als mijn ogen
huil maar in de nacht, zet morgen je “dag zonlicht”
– zonneschijnlach
schone schijn lach –
maar op
en huil, meisje, maar enkel… in de nacht.
.
Woorden
William Butler Yeats
.
Ik schreef al verschillende keren direct of indirect over William Butler Yeats (1865-1939), de Ierse dichter die werd geboren te Sandymount in de buurt van Dublin. Dat doe ik omdat, van alle Engelstalige dichters, ik hem tot één van mijn favorieten reken. Hoewel hij als zoon van een kunstschilder aanvankelijk naar de kunstacademie ging, besloot hij zich na drie jaar studie geheel aan het schrijven (poëzie, toneel) te wijden.
Yeats overleed in 1939 in Frankrijk, maar werd later begraven op het bescheiden kerkhof van het Ierse plaatsje Drumcliff bij Sligo. In een eerder bericht schreef ik al over mijn reis door Ierland en dat we, zonder het te weten maar gelukkig stond het op een bord, langs de begraafplaats reden waar hij begraven ligt.
Hij wordt gezien als één van de grootste dichters van Ierland, een land dat een meerdere voortreffelijke dichters heeft voortgebracht. In 1923 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur.
In de bundel ‘Al keert het grote zingen niet terug’ uit 1999 staat zijn gedicht ‘Words’ in vertaling van J. Eijkelboom. Hier het origineel en de vertaling.
.
Words
I had this thought a while ago,
‘My darling cannot understand
What I have done, or what would do
In this blind bitter land.’
And I grew weary of the sun
Until my thoughts cleared up again,
Remembering that the best I have done
Was done to make it plain;
That every year I have cried, ‘At length
My darling understands it all,
Because I have come into my strength,
And words obey my call’;
That had she done so who can say
What would have shaken from the sieve?
I might have thrown poor words away
And been content to live.
.
Woorden
Ik dacht een tijd geleden:
‘Mijn lief kan niet begrijpen wat
ik gedaan heb of wat stand hield
in dit blind bitter land.’
En ik werd lusteloos in de zon
tot mijn denken op ging klaren
en ‘k mij herinnerde dat wat ik kon
gedaan werd om het duidelijk te maken;
dat ik elk jaar maar riep: ‘Eindelijk
begrijpt mijn lief dit allemaal
daar ik mijn wasdom heb bereikt
en meester ben over de taal.’
Wat was, had zij aldus besloten,
er afgevallen bij het zeven?
Ik had het pover woord misschien verstoten
en was content geweest met leven.
.
Story Pictures
Diane Hanna
.
Stoneheart & company brengen hele aardige Story Pictures uit. Story Pictures zijn een combinatie van vintage foto’s en poëzie, zomaar wat woorden, een brief of uitspraak. Ze zijn klein en intiem en kunnen opgehangen worden of neergezet als herinnering aan een geliefde of aan iets waar je graag aan herinnert wordt.
Diane Hanna, de kunstenares zegt erover: “I’m always looking for poetry. It could be the color of coffee in a white cup or the flash of a cardinal across a backyard in January. It could be the fragrance of old books or a deep green lake or fresh snow or line-dried sheets…”
.
Visuele poëzie
Woorden en Vorm
.
Ik schreef al eerder over visuele poëzie, over poëzie zonder woorden en over poëzie in bijzondere vormen maar wat is visuele poëzie nu eigenlijk? Er zijn een aantal definities in omloop, zo spreekt de website http://tussentaalenbeeld.nl/ van “Gedichten die gemaakt zijn om, met middelen uit de beeldende kunst ontleend, inhouden over te dragen”.
Op http://www.encyclo.nl/maken ze een onderscheid tussen abstracte en tekstuele visuele poëzie:
Abstract: Poëzie waarin letter- beeld- en tekstmateriaal, pictogrammen, tekens en tekstfragmenten door elkaar worden gebruikt.
Tekst: De visualiteit van de taal, schrift, beeld en tekst voegt literatuur en beeldende kunst tot een nieuwe eenheid samen. Grenzen tussen lezen en waarnemen zijn er niet en moeten door de kijker of lezer zelf vastgesteld worden.
Op de website http://fontys.nl/ spreekt men dan weer van “Poëzie waarbij de schrijfwijze (of typografie) de inhoud van de tekst illustreert”.
Op de educatieve website http://qwiklit.com/wordt de lezer gevraagd zelf visuele poëzie te maken. Voorwaarden: het moet eruit zien als het beschreven onderwerp gebruik makend van louter woorden of tekst. Tip die gegeven wordt: Visualiseer het gedicht om een sterke imprint te geven van het gedicht.
Een voorbeelden is dan:
Een aantal andere voorbeelden van visuele poëzie:
Erich Arendt
Poetry International 1981
.
van mijn broer kreeg ik een Bzzlletin van 1981 met daarin een aantal artikelen over Poetry International van dat jaar. Een van de artikelen gaat over de dichter Erich Arendt. Erich Arendt woonde en werkte in de Deutsche Democratische Republik (DDR). Hij werd geboren in 1903 en overleed in 1984. Hij was dichter en vertaler (van de werken van Pablo Neruda).
In de aanloop naar de tweede wereldoorlog vluchtte hij met zijn half-Joodse vrouw naar Zwitserland en later naar Frankrijk en Spanje. In 1950 keerde de overtuigd communistische Arendt terug naar de DDR. Toen de censuur van de veiligheidsdiensten hem echter in het vizier kreeg begon hij zich af te zetten tegen wat hij het beperkende cultuurbeleid noemde.
Later werd hem het reizen naar andere (niet communistische) landen door de autoriteiten moeilijk gemaakt. Pas na zijn pensionering kreeg hij toestemming om naar het Westen te reizen. Zo ook, een paar jaar voor zijn dood, naar Nederland in 1981.
Zijn werk gaat van sensueel vitaal, intellectueel afstandelijk, klassiek maar rijk aan surrealistische metaforen of zoals een Duits wetenschapper ooit schreef:
Zijn werk is een exploitatie van de associatieve verbeelding, een visuele realisatie van ritmisch-muzikale ideeën, de ideeën van fragmentatie, de versnippering van aaneengesloten beelden of zinsconstructies, lijnen, zelfs woorden, de absolute vermindering van het woord.[
In de Bzzlletin van 1981 staat het gedicht Marina Zwetajewa ter illustratie. Marina Zwetajewa wordt gezien als één van de belangrijkste Russische dichteressen uit de vorige eeuw (samen met Anna Achmatowa).
.
Marina Zwetajewa
.
Hoe hondsdood
anoniem jouw graf.
Vroeg
uitgeteerde horizon
(maar, die haar roven wilde
de schamele rest, ze
deelt de laatste hap
met hem).
Het vlaggedoek armoede
vast om haar borst, zo
van land naar land, tot
kale glans,
de Seine steeg:
in de ochtend Sacré Coeur: de
de gesprongen hartklop … en
gescheiden weer
muur de
spoorloosheid,
en –
iedere adem
als wurgsnoer:
in sneeuw-groene-verte het eigen –
geboren bloed.
(Wat heeft huilen hier voor zin!)
.
Twee kanten van een verhaal
‘2 sides of a story’ in Het Hijgend Hert.
.
In mei 2010 werd het eerste poëzie podium Breed georganiseerd, in samenwerking met Watt’s up, tijdens het Graphic Design Festival in Breda. Voorafgaand aan dit podium en het festival werden mensen via de social media opgeroepen hun mooiste en lelijkste woord aan te leveren bij de organisatie. In totaal werden dat er meer dan 1000. Deze woorden werden mooi of lelijk gevonden vanwege hun vorm, klank of betekenis maar door ze te hergebruiken krijgen ze weer een totaal andere betekenis. Deze woorden werden door Yurr vormgegeven in een bord waarin de woorden gehangen konden worden. De lelijke woorden aan de ene kant, de mooie woorden aan de andere kant. Samen met letterontwerper Nicolás Massi (Buenos Aires, Argentinië) maakte Yurr een woordenboek van verzamelde woorden. In dit woordenboek kun je echter niet hun gewone betekenis opzoeken maar de juist de verschillende interpretaties van de woorden en hun “persoonlijke” betekenis. Het woordenboek was tijdens het festival gratis te krijgen in Het Hijgend Hert.
Op de ramen van het Hijgend Hert konden bezoekers bordjes met woorden in een grafisch grid hangen. Elke week werd een nieuw gedicht gestart. De bordjes zijn tweezijdig, aan de ene kant staat een “mooi” woord, aan de andere een “lelijk” woord. De voorbijgangers lezen aan de buitenzijde dus een ander gedicht, de andere kant van het verhaal. Zij worden uitgedaagd het gedicht te vertalen / ontcijferen of te verbeteren.
Naast dit mooie/lelijke woordengedicht was er ook een leestafel waar naast het woordenboek (dicht)bundels van Kees van Meel, Yvonne Né, Pien Storm van Leeuwen, Leonie Ruissen en Jee Kast waren te zien en lezen.
Hieronder een aantal foto’s van Martijn Stadhouders waarop Yurr te zien is tijdens het vervaardigen van het gedicht in de grid.
.
Gedichten op vreemde plekken
Deel 97: Op de buitenmuur van het Nationaal Museum voor Nationale Historie.
.
Heel veel kan ik hier verder niet over vinden maar volgens het onderschrift is dit het Nationaal Museum voor nationale history in Sofia Bulgarije. Wat de relatie is tussen de Nederlandse woorden en het museum is mij onbekend maar ik vond het heel bijzonder om op een muur van een buitenlands museum deze woorden tegen te komen.
Wat staat er? Gesteent, lelies, porselein, koraal, boek, parels, jij, leem, jij rozen.
Als het geen gedicht is zou er een gedicht van gemaakt moeten worden.
Wie weet hier meer over?
.
Films gebaseerd op poëzie
Deel 1: Lady Lazarus
.
Was ik al een categorie begonnen over poëzie in films (meestal gedichten of delen van gedichten die in een film voorkomen), er zijn ook films gebaseerd op een gedicht of een dichtbundel. In deze nieuwe categorie zal ik een aantal van deze films behandelen.
Vandaag als eerste ‘Lady Lazarus’ van Sylvia Plath (1932 – 1963).
Deze experimentele film uit 1991 van filmmaakster en feministe Sandra Lahire is gemaakt rond het beroemde gedicht van Sylvia Plath ‘Ladfy Lazarus’. De film bestaat behalve uit audio fragmenten waarbij Sylvia Plath gedichten voordraagt als Lady Lazarus, Cut, Daddy, Ariel en Ouija ook uit een interview met haar uit 1962.Sandra Lahire beschrijft haar film als de eerste in een trilogie waarbij de film een visuele reactie is op de woorden van Sylvia Plath die vooral een voorbeeld zijn van haar zwarte humor en cinematografische visie, aldus Lahire. Een carrousel van ingeraamde beelden in een atmosfeer van constante metamorfose; haar poëzie als film.
.
Hieronder kun je de film bekijken.
https://player.bfi-staging.org.uk/free/film/watch-lady-lazarus-1991-online
.
Spelen met taal
Joshua Hoogveld
.
Op http://actualiteitactuality.webs.com/ schreef Joshua Hoogveld tot 2010 zijn zogenaamde actualities. Een vorm van poëzie, spel met teksten en woorden waarin hij de actualiteit behandelde. Na 2010 is hij verder gegaan op http://www.joshua-actuality.nl/ waar hij al vanaf 2005 actief was met het spelen met taal. Zijn stukken zijn steeds organischer geworden, het leest alsof het in een keer is opgeschreven waarbij het lijkt alsof de woorden die bij hem opkwamen in gedachten 1 op 1 opgeschreven zijn. Altijd inspelend op de actualiteit, soms heel melig, vaak scherp in zijn teksten.
Na lezing van een aantal van zijn blogstukken deed het me denken aan een boekje dat ik ooit las van Hans Liberg; Pablo Pablo uit 1991. Daarin laat Hans Liberg zijn gedachten de vrije loop, associeert erop los, voegt samen, laat weg, en speelt met veel fantasie met woorden, begrippen en taal.
Joshua Hoogveld doet iets dergelijks op zijn blogs. Niet altijd even makkelijk om te volgen maar voor de taalliefhebber zeker de moeite waard. Een ander blog van Joshua is http://www.discutantes.nl
Een voorbeeld uit 2010:
.
My W O R D S
In de Eerste kamer
Tien Pond Grrr r u t t e
zijn wij electoraal
nog steeds de Baas
..
ZICHTBAAR ALLEEN 